17.3.2 Overlast gerelateerd aan coffeeshops

Overlast rondom coffeeshops

In de periode 2014-2018 is overlast in relatie tot coffeeshops met periodiek onderzoek in kaart gebracht ​[1–3]​. Binnen dit onderzoek zijn in een steekproef van 31 gemeenten interviews met 62 lokale experts (politiefunctionarissen en gemeenteambtenaren) afgenomen. Daarnaast zijn in die gemeenten coffeeshopexploitanten en -medewerkers bevraagd met een vragenlijst. Hieronder staan de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek naar 31 coffeeshopgemeenten ​[1–3]​. Informatie over de jaren 2019 en 2020 is niet beschikbaar.

• Volgens lokale experts is in twee derde van de gemeenten geen overlast geweest rondom de coffeeshops in 2018. In de overige gemeenten kwamen deze voorvallen maar in beperkte mate voor ​[3]​. Dit is vergelijkbaar met de situatie in 2017 ​[1]​. Als de overlast is toegenomen in 2018 ten opzichte van 2017, dan ging het vooral om grote steden ​[3]​.
• Als er overlast was rondom de coffeeshops, kwam dat voornamelijk door verkeersopstoppingen, parkeerproblemen en rondhangende mensen ​[2,3]​. Bij overlast rondom de coffeeshop namen acht van de tien coffeeshops zelf maatregelen, zoals het inzetten van extra personeel om toezicht te houden op het gebied rondom de coffeeshop. Dit deden zij vaak (twee derde) in samenwerking met andere partijen zoals de politie (wijkagenten en horecateam), de gemeente of omwonenden van de coffeeshop ​[1,3]​. Vaak ging het om een samenloop van verschillende factoren die resulteerden in overlast. Een permanentere oplossing vraagt vaak een aanpassing van de fysieke omgeving.

In de monitorstudie naar 31 coffeeshopgemeenten is in de periode 2014-2018 ook de toestroom van toerisme die gerelateerd is aan coffeeshops en softdrugs onderzocht. Daarbij is gekeken naar ‘coffeeshoptoerisme’: het kopen van softdrugs in coffeeshops door niet-ingezetenen van Nederland. Daarnaast is ‘softdrugstoerisme’ onderzocht: het kopen van softdrugs buiten de coffeeshops door niet-ingezetenen van Nederland.

• Het aantal gemeenten waarin sprake was van coffeeshoptoerisme varieerde van 18 in 2015 tot 13 in 2016, en 15 in 2017 ​[1,2]​. In 2018 ging het om 24 van de 29 coffeeshopgemeenten waarin de lokale experts hierop zicht hadden.
• In 2018 had ruim een derde van de steekproefgemeenten veel last van coffeeshoptoerisme ​[3]​. Zowel in 2017 als in 2016 was dat een kleiner deel: 4 van de 31 coffeeshopgemeenten in 2017 ​[2]​ en 8 van de 32 coffeeshopgemeenten in 2016 ​[4]​.
• Coffeeshoptoerisme kwam vooral voor in grote gemeenten die in het algemeen al veel toeristen trekken en in gemeenten langs de grens waar het Ingezetenencriterium (I-criterium) niet actief wordt gehandhaafd ​[2,3]​
• In een derde van de steekproefgemeenten hadden lokale experts geen zicht op of en in hoeverre softdrugstoerisme voorkwam in de gemeente waar zij werkten. In de gemeenten waar dat zicht wel aanwezig was, had twee derde te maken met softdrugstoerisme. Volgens coffeeshopexploitanten en -medewerkers lag dit aandeel rond een derde ​[3]​.

Illegale verkoop van softdrugs

De periodieke monitoring richt zich ook op de illegale verkoop van softdrugs buiten coffeeshops. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om verkoop door drugsrunners, straatdealers, 06-dealers (bestellen en bezorgen via de mobiele telefoon), thuisdealers (dealen vanuit woonhuis) en dealers in winkels en/of horeca. De belangrijkste bevindingen zijn:

• Volgens lokale experts van gemeenten en politie vond in 2018 in het overgrote deel van de gemeenten illegale verkoop van softdrugs plaats (25 van de 29 coffeeshopgemeenten). Hierbij ging het om verkoop van softdrugs buiten coffeeshops. Het aantal is vergelijkbaar met de situatie in 2017. Illegale verkoop van softdrugs kwam in 2018 in minder dan een derde van de onderzochte gemeenten (zeer) veel voor volgens de lokale experts. In 2017 kampten vier op de tien coffeeshopgemeenten hiermee ​[3]​.
• Coffeeshopexploitanten en -medewerkers rapporteerden in een kwart van de coffeeshopgemeenten (5 van de 20) dat in de directe omgeving van hun coffeeshop illegale verkoop plaatsvond. Net als in 2017 stelden coffeeshopexploitanten en -medewerkers hier nauwelijks zicht op te hebben ​[2,3]​.
• In de afgelopen jaren kwam illegale verkoop relatief veel voor in de regio’s Amsterdam en Limburg. In de regio’s Midden-Nederland, Noord-Nederland en Oost-Nederland werd de afgelopen jaren een stijging van illegale softdrugsverkoop waargenomen ​[3]​.
• Politiefunctionarissen en gemeenteambtenaren in de onderzochte gemeenten met coffeeshops signaleerden dat illegale verkopers van softdrugs inventiever lijken te worden. Verkopers boden hun handelswaar volgens de lokale experts steeds vaker aan via sociale media zoals WhatsApp, Instagram en Telegram. Daarnaast ontvingen zij signalen dat meer handel plaatsvond via internet waarbij op bestelling softdrugs in postpakketjes werden verzonden. Deze mogelijke veranderingen naar een meer online werkwijze maakte dat de softdrugshandel minder zichtbaar was dan bij verkoop op straat of in andere fysieke ruimten. Het gevolg daarvan was dat de illegale verkoop lastiger te volgen is. Daarnaast zagen lokale experts in twee derde van de gemeenten dat de illegale handel van softdrugs vermengd raakte met de markt voor harddrugs ​[3]​.

Aanvullende informatie