8.5.3 Speciale groepen internationaal

Naast de beperkte informatie over NPS-gebruik in de algemene bevolking, is een aantal internationale studies uitgevoerd naar het NPS-gebruik in specifieke groepen gebruikers. Aangezien er zo weinig gegevens over NPS beschikbaar zijn, is het belangrijk om ook op de hoogte te zijn van ontwikkelingen in andere landen.

Global Drug Survey

De Global Drug Survey (GDS) is een internationale online survey waar relatief veel uitgaanders en drugsgebruikers aan deelnemen. Elk jaar bevat de survey andere onderwerpen. De GDS2019 werd afgenomen onder ongeveer 120.000 deelnemers uit meer dan 30 landen (gemiddelde leeftijd 29 jaar) ​[1]​. Evenzo grote groepen deelnemers werden in de GDS2018 en GDS2017 geworven ​[2,3]​. Het gaat om een niet-representatieve steekproef en de gegevens zijn derhalve alleen indicatief. Ook vergelijkingen tussen landen moeten voorzichtig worden gemaakt.

• Van alle deelnemers in de GDS2019 had 3,2% in het afgelopen jaar acute medische hulp gezocht na het gebruik van NPS. NPS waren daarmee de derde meest voorkomende (groep) drugs na heroïne en methamfetamine waarvoor deelnemers medische hulp zochten.
• Van de deelnemers in de GDS2018 had 16,0% ooit in het leven een NPS gebruikt en had 5,0% in het afgelopen jaar nog een NPS gebruikt. Het laatste-jaar-gebruik lag in Nederland op 11,6% en daarmee kwam Nederland op de vierde plaats na de Verenigde Staten (20,0%), Polen (14,2%), en Canada (13,9%). Van de deelnemende landen werd het laagste percentage gevonden in Denemarken (1,5%).
• Over de gehele GDS2017 steekproef kwam 2C-B naar voren als meest gebruikte NPS met 2,7% gebruik in het laatste jaar. Respondenten wereldwijd gaven aan NPS te gebruiken vanwege de wettelijke status, de gemakkelijke online verkrijgbaarheid en de prijs.

Gebruikerskenmerken en gebruikspatronen

Het gebruik van NPS en traditionele illegale drugs werd tussen 2015 en 2018 op 6 muziekfestivals in Europa onderzocht door middel van een rioolwateranalyse ​[4]​. Er is een screening uitgevoerd op 197 NPS, zes illegale drugs en bekende metabolieten. Verschillende illegale drugs en 21 verschillende NPS (voornamelijk synthetische cathinonen, fenethylaminen en tryptamines) werden geïdentificeerd. Ketamine en de traditionele illegale drugs, zoals cannabis, amfetamine en cocaïne werden het vaakst aangetroffen, wat wijst op een hoger gebruik daarvan in vergelijking met NPS.

In een groot Europees onderzoek is in 2016 in zes landen het NPS-gebruik in drie groepen onderzocht: gemarginaliseerde gebruikers, uitgaanders, en gebruikers in online drugsfora ​[5]​.

• Er waren duidelijke verschillen in NPS-gebruik tussen landen in Europa. In Duitsland en Nederland waren NPS-gebruikers voornamelijk te vinden in online drugsfora, in Portugal waren het meestal uitgaanders, en in Ierland waren het voornamelijk gemarginaliseerde drugsgebruikers.
• In Nederland kwam, in tegenstelling tot andere landen, het gebruik van NPS in de gemarginaliseerde ‘straat scene’ amper voor.
• De meest geconsumeerde groep NPS verschilde tussen landen: in Duitsland en Portugal was de laatste-jaar prevalentie het hoogst voor psychedelica, in Hongarije voor synthetische cannabinoïden en stimulantia, en in Nederland, Ierland en Polen voor NPS stimulantia ​[6]​.
• Meer dan de helft van de respondenten uit Nederland had in het afgelopen jaar NPS uit de categorie stimulantia gebruikt.

In 2015 werd in Duitsland een groot epidemiologisch onderzoek uitgevoerd ​[7]​. Een hogere leeftijd en een hoger opleidingsniveau waren geassocieerd met minder NPS gebruik. Dit in tegenstelling tot Nederland, waar het gebruik van 4-FA het hoogst is bij hoogopgeleiden (zie § 8.2).

Motieven voor NPS-gebruik verschillen tussen gebruikers en soorten NPS ​[8]​.

• Gemarginaliseerde gebruikers gebruiken NPS vaak voor coping motieven (bijv. om problemen te vergeten) en conformiteitsmotieven (bijv. om bij de groep te passen). Ze vertonen frequenter en ernstiger NPS-gebruik.
• Uitgaanders gebruiken NPS vaak voor sociale motieven (bijv. om een feest te verbeteren). Ze gebruiken daarom vaker stimulerende empathogenen (zoals 4-FA), die naar verwachting de gezelligheid vergroten.
• Gebruikers in online communities gebruiken NPS vaak voor geestverruimende motieven. Ze gebruiken vaker psychedelica en dissociatieve NPS. (Dissociatieve middelen worden gekenmerkt door vervormde zintuigelijke waarneming en gevoelens van ontkoppeling van de omgeving en het zelf.)

Synthetische opioïden maken een groot deel uit van de opioïdencrisis in de VS en Canada (zie § 5.7.4). Het gaat vooral om fentanyl en fentanyl analoga, maar ook nieuwe synthetische opioïden zoals U-47700. Het project SO-PREP (gefinancierd door de Europese Commissie en geleid door het Trimbos-instituut) onderzoekt onder meer de omvang en aard van het gebruik van synthetische opioïden in Europa ​[9]​. Synthetische opioïden zijn langzaam in opkomst op de Europese markten, maar de prevalentie blijft laag in de meeste landen, behalve de Scandinavische landen. Estland is het enige land in Europa waar synthetische opioïden al de afgelopen 15 jaar zeer prevalent zijn. In Nederland worden nog maar zeer weinig synthetische opioïden aangetroffen.

Aanvullende informatie