10.1.2 Effect van de coronamaatregelen op het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen

Er zijn verschillende onderzoeken en monitors die een beeld geven van het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen tijdens de coronapandemie ​[1–5]​. Er zijn daarbij geen gegevens beschikbaar over de invloed van de coronacrisis op het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen uit een representatieve steekproef van de algemene bevolking (zie § 10.2.1). In de Middelenmonitor MBO-HBO ​[6]​ en in het Grote Uitgaansonderzoek (HGU) ​[7]​ is het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen niet onderzocht.

In deze paragraaf vatten wij enkele gegevens samen uit specifieke studies naar de impact van de coronacrisis op het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen. De coronamaatregelen hebben verschillende effecten gehad op het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen. Sommigen zijn minder gaan gebruiken, maar anderen zijn juist meer gaan gebruiken. Het effect is echter alleen onderzocht onder studenten ​[5]​ uitgaande jongeren en jongvolwassenen ​[1,2]​ en drugsgebruikers in Amsterdam ​[3]​, waarbij de steekproeven niet volledig representatief zijn voor de doelgroepen van het onderzoek. Om deze redenen dienen de resultaten voorzichtig te worden geïnterpreteerd. De resultaten worden samengevat in de tabel onderaan deze pagina. Het algemene beeld is dat het percentage dat meer was gaan gebruiken, hoger ligt dan het percentage dat minder was gaan gebruiken.

Studenten in Nederland

De Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs onderzocht in 2021 voor het eerst de mentale gezondheid en het middelengebruik onder studenten in het Hoger Beroepsonderwijs (HBO) en het wetenschappelijke onderwijs (universiteit) ​[5]​. Het gaat om een landelijk onderzoek waaraan 28.442 studenten deelnamen, verdeeld over 15 instellingen voor hoger onderwijs. Studenten werden ook bevraagd over de verandering in hun oneigenlijk gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen ten gevolge van de coronapandemie. Oneigenlijk gebruik is daarbij het gebruik zonder recept van een arts. De meeste studenten (89%) gaven aan dat de vraag voor hen niet van toepassing was, vermoedelijk omdat zij geen oneigenlijk gebruik hadden gemaakt van slaap- of kalmeringsmiddelen. Van de overige studenten gaf 20% aan meer slaap- of kalmeringsmiddelen oneigenlijk te zijn gaan gebruiken, 9% minder en bij 71% was er geen verandering ​[5]​.

Uitgaanders in Nederland

Op 4 mei 2020 startte de Global Drug Survey (GDS) een online onderzoek naar de impact van corona op het gebruik van alcohol, drugs en benzodiazepinen ​[1,2]​. De eerste resultaten werden gepubliceerd op 2 juni 2020. Er deden meer dan 40.000 respondenten mee aan dit wereldwijde internationale onderzoek, waarvan 3.300 uit Nederland.

• Voor Nederland werd gevonden dat onder de laatste-jaar-gebruikers van benzodiazepinen het aantal dagen waarop men benzodiazepinen gebruikte was gedaald bij 15,8%, gelijk gebleven bij 47,5%, en gestegen bij 36,7% van de gebruikers.
• De drie belangrijkste redenen om meer te gaan gebruiken (voor alle respondenten) waren achtereenvolgens: meer stress en angst over wat er allemaal gebeurt (63,2%), zich depressief voelen (42,7%), en zich meer eenzaam voelen (29,1%).

Gebruikers van psychofarmaca

Het Nivel (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) onderzocht het voorschrijfgedrag van huisartsen op een representatieve steekproef van 350 huisartspraktijken. Er werd gevonden dat in de week van 16 maart 2020 de huisartsen meer psychofarmaca (benzodiazepinen en antidepressiva) hadden voorgeschreven dan in de weken daarvoor ​[4]​. Echter: “Dit duidt op een ‘hamstereffect’: mensen zijn de medicijnen voor alle zekerheid gaan inslaan. Daarna daalde het aantal voorschriften weer. De voorschrijfpiek viel in de week dat de scholen dicht gingen en de regering mensen opriep zo veel mogelijk thuis te werken” ​[4]​. Het Nivel concludeert hieruit: “Al met al heeft de coronapandemie tot nu toe niet geleid tot een stijging in het aantal patiënten die een antidepressivum of een benzodiazepine voorgeschreven krijgen” ​[4]​.

Vanwege verschillen in de methoden en steekproeftrekkingen dienen de resultaten voorzichtig te worden geïnterpreteerd.

Aanvullende informatie