9.1 Over GHB

Welke soorten GHB zijn er?

GHB (gammahydroxyboterzuur) is een dempend middel dat vroeger werd gebruikt als slaapmiddel en narcosemiddel en in beperkte mate nog steeds wordt voorgeschreven voor narcolepsie​ ​[1,2]​. Meestal wordt GHB verkocht als een geurloze, stroperige vloeistof met een zoute smaak. In sommige landen wordt GHB op straat ‘liquid ecstasy’ of ‘vloeibare ecstasy’ genoemd (ook wel liquid X of liquid XTC). Hierdoor ontstaat regelmatig verwarring, omdat gebruikers denken dat ze MDMA/ecstasy nemen, terwijl ze in werkelijkheid GHB gebruiken. In Nederland komt deze misvatting minder vaak voor, omdat gebruikers hier doorgaans goed weten dat ze GHB kopen.

Wat zijn de effecten van GHB?

Evenals alcohol veroorzaakt GHB een lichte roes, maar het kan ook hallucinaties veroorzaken en een stimulerende werking hebben. Motieven om GHB te gebruiken zijn een relaxed en ontspannen gevoel, een verhoogde seksuele respons, het krijgen van meer zelfvertrouwen, minder angst ervaren, socialer worden, geluk, euforie, meer energie, langer en harder kunnen feesten, geen kater hebben de volgende morgen, en het vergeten van problemen ​[3–5]​​. GHB is een stof die van nature in het lichaam voorkomt. Hierdoor raakt het lichaam er snel aan gewend.

GHB bestaat voor een deel uit GBL (gamma butyrolacton), wat ook in pure vorm gebruikt kan worden. Deze effecten zijn dan sterker en daarmee ook gevaarlijker dan bij GHB gebruik ​[6]​. Het gebruik van GBL alleen komt weinig voor.

Wat zijn de risico’s van GHB?

GHB kan al bij lage recreatieve doseringen al ongewenste effecten hebben zoals duizeligheid, misselijkheid, overgeven, en verward raken (vergeetachtig). Het gebruik van GBL in onverdunde vorm kan blaren in de mond en ernstige beschadiging van de slokdarm en de maag veroorzaken. GHB zorgt ervoor dat mensen zich minder geremd voelen. Ook kan het gebruik van GHB leiden tot angst, psychose, en depressie ​​[7]​. Bij een hogere dosering (of overdosering) kan de gebruiker bewusteloos (‘out gaan’) of in coma raken. Het verschil tussen de ‘recreatieve’ dosering en overdosering is vaak klein ​​[1]​​. Mensen die regelmatig GHB gebruiken noemen het soms een ‘G-slaapje’. Hoewel ze denken dat ze slechts kort slapen, zijn ze in werkelijkheid buiten bewustzijn. Bewusteloos raken met GHB is gevaarlijk, omdat dit kan leiden tot hersenschade, verstikking in de eigen tong of braaksel, of zelfs het stoppen van de ademhaling ​[8,9]​. Combinaties van GHB met andere dempende middelen zoals alcohol, opioïden, en slaap- en kalmeringsmiddelen is gevaarlijk, omdat de ademhaling dan extra wordt geremd en de kans op overlijden toeneemt (zie ook: GHB – Sterfte).

Al na enkele weken dagelijks gebruik kan verslaving optreden ​(zie ook: GHB – Problematisch gebruik) ​[1]​. Wanneer iemand te weinig GHB binnenkrijgt of probeert te stoppen, kan al binnen 1 tot 8 uur ernstige ontwenningsverschijnselen ontstaan. Deze kunnen beginnen met trillen, zweten, misselijkheid, slapeloosheid, en milde angst en onrust. Maar ze kunnen ook ernstiger worden, zoals hallucinaties, verwardheid, hartkloppingen, hoge bloeddruk, spierafbraak, en hevige angst. Deze klachten kunnen weken duren ​[9]​. In één keer stoppen (‘cold turkey’) bij een hoge dagelijkse dosis kan levensgevaarlijk zijn, bijvoorbeeld door nierfalen als gevolg van snelle spierafbraak. Het is daarom belangrijk om GHB langzaam af te bouwen. Vanwege de ernst van de klachten is het advies om altijd onder medische begeleiding ‘af te kicken’. GHB staat in de media ook wel bekend als ‘rape drug’, maar de link met seksueel misbruik is slechts in enkele gevallen vastgesteld (zie ook: Drugs in drankjes: waarom onderzoek naar drogeren zo lastig is – Trimbos-instituut). Uit Het Grote Uitgaansonderzoek 2023 blijkt dat weinig mensen zich na een vermoeden van drogeren melden bij artsen, de spoedeisende hulp of de politie, waardoor bewijs vaak ontbreekt. Hoewel het aantal vermoedelijke gevallen beperkt lijkt, blijkt uit de meldingen van respondenten dat GHB in deze situaties de meest aangetroffen drug was. Drogeren met GHB komt dus wel degelijk voor, zij het niet frequent.

GHB-gebruik komt voor in verschillende groepen mensen zoals uitgaanders, ‘hangjongeren’, gemarginaliseerde groepen en thuisgebruikers. Problemen met GHB kennen een sterke regionale variatie en er is sprake van typische ‘brandhaarden’  ​[10–13]​​.

Aanvullende informatie