11.8.2 Naleving leeftijdsgrens

In het kort: Volgens de Alcoholwet mag er geen alcohol worden verkocht aan jongeren onder de 18 jaar. Onderzoek met 16- en 17-jarige jongeren (mysterieshoppers) laat zien dat de leeftijdsgrens door verkopers in 32,7% van de aankooppogingen wordt nageleefd. Daarbij zijn er grote verschillen tussen de type verkooppunten.

Wat houdt de leeftijdsgrens voor het (weder) verstrekken van alcohol in?

In de Alcoholwet is vastgelegd dat er geen alcohol verkocht mag worden aan jongeren onder de 18 jaar. De verkoper is bij twijfel over de leeftijd verplicht de leeftijd van de aspirant-koper vast te stellen door het controleren van een identiteitsbewijs.

De leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol is een belangrijk middel om het alcoholgebruik onder minderjarigen te beperken. Familie en vrienden zijn echter voor deze groep een grotere bron om aan alcohol te komen (zie ook §11.3). De overheid heeft daarom in de Alcoholwet bepaald dat volwassenen strafbaar zijn als zij op publiek toegankelijke plaatsen, zoals in de horeca en op festivals, alcohol geven aan minderjarigen (Verbod op wederverstrekking).

Hoe wordt onderzoek gedaan naar de naleving van de leeftijdsgrens?

Om de naleving van de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol te monitoren wordt periodiek landelijk onderzoek gedaan met behulp van zogenaamde mysteryshoppers. Hierbij proberen 16- of 17-jarigen jongeren alcohol te kopen onder begeleiding van een ervaren begeleider. Het laatste onderzoek is uitgevoerd in 2024 ​[1]​.

Leeftijdsgrens wordt in 2024 in één derde van de aankooppoging nageleefd

In 2024 is de naleving van de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol (32,7%). Dat betekent dat in 32,7% van de aankooppogingen, de 16- of 17-jarige jongere geen alcohol meekreeg (in het percentage zijn thuisbezorgkanalen niet meegenomen).

Naleving leeftijdsgrens het hoogst in ketensupermarkten en slijterijen

In ketensupermarkten wordt de leeftijdsgrens het vaakst nageleefd, in 68,4% van de aankooppogingen krijgt de 16- of 17-jarigen koper geen alcohol mee. Ook in slijterijen is de naleving relatief hoog (62,3%). Dat geldt echter niet voor alle typen slijterijen. In de zelfstandige slijterijen ligt het nalevingspercentage een stuk lager (28,7% versus 85,6% in de ketenslijterijen en 73,0% in de borrelshops).

Naleving leeftijdsgrens is in 2024 lager dan in 2022

Vergeleken met 2022 (39,4%) is de naleving van de leeftijdsgrens in 2024 gedaald (32,7%). De daling is significant voor de avondwinkels, slijterijen en zelfstandige supermarkten. Bij thuisbezorgkanalen is de naleving van de leeftijdsgrens bij alcoholverkoop in 2024 significant hoger dan de naleving in 2022. In de andere verkoopkanalen zijn er geen significante veranderingen in de naleving geconstateerd. Daarbij moet worden opgemerkt dat het aantal aankooppogingen per verkooppunt verschillend is, waardoor de kans op het bereiken van statistische significantie per type verkooppunt niet gelijk is.

In iets meer dan de helft van de aankooppogingen werd om leeftijd en/of ID gevraagd

Een verkoper kan de leeftijd controleren door te vragen naar een identiteitsbewijs (ID), de leeftijd te vragen of door beide te doen. In 2024 paste de verkoper in iets meer dan de helft van de aankooppogingen (55,4%, n=1389)) een interventie toe. Dat betekent dat in de overige 44,6% van de aankooppogingen geen leeftijdscontrole plaatsvond. In de meeste gevallen (n=1193) werd een ID gevraagd, in 59 gevallen alleen de leeftijd en 137 keer zowel leeftijd als ID gevraagd. Als alleen de leeftijd werd gevraagd werd de leeftijdsgrens in geen enkel geval correct nageleefd (d.w.z. de minderjarige kreeg alcohol mee). Bij het vragen van alleen ID of ID en leeftijd was de naleving iets onder de 80%.

Ketenslijterijen controleren in 2024 de leeftijd het vaakst

In 89,2% van de aankooppogingen werd in ketenslijterijen gevraagd naar leeftijd en/of een ID. Ook in ketensupermarkten (82,6%) en borrelshops (82,5%) werd relatief vaak naar leeftijd en/of ID gevraagd. In zelfstandige slijterijen werd dit in ongeveer de helft van de aankooppogingen gedaan (49,4%). In alle andere verkoopkanalen werd in 30% tot 40% van de aankooppogingen naar leeftijd en/of ID gevraagd. In de meerderheid van de aankooppogingen werd er in deze verkoopkanalen dus geen interventie gedaan.

Hogere naleving bij gebruik van een hulpmiddel voor leeftijdscontrole

Om het correct toepassen van interventies gemakkelijker te maken voor de verkoper, maken sommige verkooppunten gebruik van hulpmiddelen. Bij de 1330 aankooppogingen waarbij naar een ID is gevraagd, is er door de mysteryshoppers 583 keer aangegeven dat de verkoper een hulpmiddel of systeem gebruikte bij de verkoop van alcohol. In die gevallen was het nalevingspercentage hoger dan als er geen hulpmiddel werd gebruikt (93,7% versus 66,3%).

Lokale en regionale verschillen in naleving

Naast landelijk onderzoek, wordt er ook lokaal en regionaal onderzoek gedaan naar de naleving van de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol. Voorbeelden zijn een onderzoek in de Gooi- en Vechtstreek, Zuid-Limburg en gemeente Utrecht.

Aanvullende informatie