Hoeveel mensen overlijden er door het gebruik van alcohol?

In het kort: In 2023 werd het totaal aantal aan alcohol gerelateerde sterfgevallen door het RIVM geschat op 2.720. Dat is 1,6% van de totale sterfte in Nederland. Het grootste deel komt door beroertes. Het CBS rapporteerde in 2023, op basis van de Doodsoorzakenstatistiek, 1.125 sterfgevallen door alcohol. Het gaat bij de CBS-registratie alleen om sterfgevallen waarbij er een direct verband is tussen het alcoholgebruik en het overlijden (primaire sterfte). Sterfgevallen waarbij alcohol een indirecte rol heeft gespeeld (secundaire sterfte), zoals bij bepaalde vormen van kanker of verkeersongevallen, zijn geen onderdeel van de Doodsoorzakenstatistiek.

Verschillende bronnen over sterfte en alcohol

In Nederland zijn er twee bronnen voor landelijke cijfers over sterfte en alcohol: de schatting van het RIVM en de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS. Het RIVM gebruikt een model om een schatting te maken van alle aan alcohol gerelateerde sterfte. Daarbij wordt gebruik gemaakt van cijfers over het alcoholgebruik in de Nederlandse bevolking, de Doodsoorzakenstatistiek, verkeersongevallen en gegevens uit de literatuur over de bijdrage van alcoholgebruik aan bepaalde aandoeningen waarin alcoholgebruik een belangrijke rol speelt. Meer informatie over de berekening vindt u hier.

De cijfers van het CBS zijn gebaseerd op de registraties van artsen bij het vaststellen van de doodsoorzaak. Het gaat daarbij alleen om de gevallen waarbij de arts vaststelt dat er een rechtstreeks verband is tussen het alcoholgebruik en het overlijden (primaire sterfte). Sterfgevallen waarbij alcohol een indirecte rol heeft gespeeld (secundaire sterfte), zoals bij bepaalde vormen van kanker of verkeersongevallen, zijn geen onderdeel van de Doodsoorzakenstatistiek. De sterftecijfers van het CBS zijn daarom lager dan de schatting van het RIVM, waarin ook secundaire sterfte wordt meegenomen. Ook wordt de bijdrage van alcohol aan sterfgevallen niet altijd door artsen herkend en geregistreerd waardoor de cijfers uit de Doodsoorzakenstatistiek waarschijnlijk een onderschatting zijn van de primaire sterfte.

Meer informatie over deze onderzoeken is te vinden onderaan de pagina: Meer informatie over deze onderzoeken op deze pagina.

In 2023 overleden er volgens schattingen van het RIVM 2.720 mensen door alcoholgebruik.

Het totaal aantal alcoholgerelateerde sterftegevallen wordt door het RIVM in 2023 geschat op 2.720. Dat is 1,6% van de totale sterfte ​[1]​. Dit is vergelijkbaar met de geschatte aantallen in voorgaande jaren (2021: 2.390; 2020; 2.520; 2019; 2.430).

Een beroerte is de belangrijkste oorzaak van alcoholgerelateerde sterfte

Het grootste deel van de alcoholgerelateerde sterfte is het gevolg van beroertes (39%). Daarna volgen psychische- en gedragsstoornissen (22%), verschillende soorten kanker (17%) en leverziekten door alcoholgebruik (16%) ​[1]​.

Voor sommige aandoeningen is een beschermend effect gevonden, wat te zien is aan de negatieve waarden in de tabel. Dit betekent dat mensen die meer dronken dan de referentiegroep, dat wil zeggen gemiddeld 1 glas per dag of meer, een kleinere kans hadden om aan deze aandoening te overlijden dan mensen die niet of minder dan 1 glas alcohol per dag dronken. In totaal leidt alcoholgebruik echter tot meer sterfte dan het voorkómt, waardoor de nadelen zwaarder wegen dan de voordelen.

In 2023 overleden volgens de Doodsoorzakenstatistiek 1.125 mensen primair door alcoholgebruik

In 2023 registreerde het CBS in de Doodsoorzakenstatistiek in totaal 1.125 sterfgevallen met alcohol als primaire doodsoorzaak, dat is hoger dan in 2022 (1.092) en alle voorgaande jaren vanaf 2013. Deze sterftecijfers zijn een onderschatting van de totale sterfte door alcohol omdat sinds 2013 alleen de primaire alcoholsterfte is meegenomen en niet de secundaire alcoholsterfte. Daarnaast wordt de bijdrage van alcohol aan sterfgevallen niet altijd herkend en geregistreerd.

Meeste sterfgevallen door alcohol onder mannen van 55-69 jaar

Bijna drie kwart (73%) van de geregistreerde sterfgevallen met alcohol als primaire doodsoorzaak was in 2023 man. Onder mannen neemt de sterfte tot 60-64 jaar geleidelijk toe met de leeftijd en neemt daarna weer af. Onder vrouwen ligt de sterfte in alle leeftijdsgroepen duidelijk lager dan onder mannen en zijn de leeftijdsverschillen kleiner.

Internationaal onderzoek schat alcoholgerelateerde sterfte in Nederland hoger in dan RIVM en CBS

Als onderdeel van wereldwijde studies naar sterfte door alcohol zijn door de WHO en de Global Burden of Disease study schattingen gedaan voor Nederland. Deze liggen hoger dan de schattingen van het RIVM en het CBS. Waarschijnlijk door verschillen in methode (zie ook: Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina). Vergeleken met deze internationale schattingen is de schattingsmethode van het RIVM inzichtelijker en beter toepasbaar op de Nederlandse situatie. Daarom worden in de NDM de sterftecijfers van het RIVM als leidend beschouwd voor de Nederlandse situatie.

De WHO berekende dat in 2016 4.945 mensen in Nederland stierven aan de gevolgen van alcohol. Dit is hoger dan de schatting van het CBS voor 2016 (989 sterfgevallen met alcohol als primaire oorzaak). RIVM-cijfers over 2016 zijn niet beschikbaar, maar sinds 2019 schommelen deze rond de 2500 sterfgevallen.

De Global Burden of Disease study onderzocht de alcoholgerelateerde sterfte voor 2019. Voor Nederland werd het aantal op 7.570 alcoholgerelateerde sterfgevallen geschat . Deze schatting is aanzienlijk hoger dan de schattingen van RIVM, CBS en WHO.  

Aanvullende informatie