2.1.1.2 Aanvullingen op de Opiumwet: Wet voorkoming misbruik chemicaliën en Wet Damocles  

In het kort: Aanvullend op de Opiumwet zijn andere wetten van belang, zoals de Wet voorkoming misbruik chemicaliën, de Geneesmiddelenwet, de Wet op de Economische Delicten (WED) en de Wet Damocles. Deze wetten richten zich op het voorkomen van het gebruik van precursoren voor drugsproductie, het reguleren van geneesmiddelen en het optreden tegen middelen die nog niet zijn opgenomen in de Opiumwet. Daarnaast geven ze burgemeesters de bevoegdheid om drugspanden te sluiten bij (de voorbereiding van) handel of productie.

Wet voorkoming misbruik chemicaliën

De Wet voorkoming misbruik chemicaliën (Wvmc) is gericht op het voorkomen dat bepaalde legale chemische stoffen worden gebruikt voor de productie van illegale drugs ​[1]​.

Geneesmiddelenwet

De Geneesmiddelenwet regelt het gebruik van medicijnen in Nederland. Deze wet zorgt ervoor dat legale medicijnen veilig en onder controle worden gebruikt. De wet bepaalt hoe medicijnen gemaakt, verspreid en verkocht mogen worden. Zo blijven ze bedoeld voor medisch gebruik en wordt misbruik voorkomen ​[2]​. Sommige medicijnen vallen onder zowel de Geneesmiddelenwet als de Opiumwet. Dit geldt bijvoorbeeld voor verslavende opioïden, zoals morfine en oxycodon (zie ook: Over opioïden).

Wet op de Economische Delicten

In de Wet op de Economische Delicten (WED) worden strafmaten vermeld van handelingen die schadelijk zijn voor het economische leven. In de wet is vastgelegd welke delicten, zoals genoemd in diverse andere wetten, als economisch delict (misdrijf of overtreding) worden aangemerkt.

Een steeds vaker voorkomende overtreding betreft die van de Geneesmiddelenwet, bijvoorbeeld het verkopen van een geneesmiddel zonder de vereiste vergunning. Dit speelt met name in gevallen waarbij sprake is van de handel in zogeheten designerdrugs: stoffen die qua werking vergelijkbaar zijn met drugs, maar (nog) niet zijn opgenomen in de lijsten van de Opiumwet.

In dergelijke gevallen kan het Openbaar Ministerie ervoor kiezen om de handelaar te vervolgen op grond van de Geneesmiddelenwet. De betrokkene geldt in dat geval als pleger van een economisch delict in de zin van de WED.

Sluiting van drugspanden

De Wet Damocles (artikel 13b van de Opiumwet) geeft burgemeesters de mogelijkheid om panden te sluiten als daar drugs worden verhandeld of geproduceerd. Dit kan gaan om winkels, horecazaken of woningen. De wet is de afgelopen jaren meerdere keren uitgebreid, zodat burgemeesters ook kunnen optreden tegen het voorbereiden van drugsproductie, bijvoorbeeld als er spullen worden gevonden die daarvoor bedoeld zijn ​[3–5]​. Het WODC heeft eerder onderzoek naar de toepassing van de Wet Damocles laten doen. Momenteel wordt hier opnieuw onderzoek naar gedaan. Naast de Wet Damocles bestaat er ook de Wet Victoria (art. 174a Gemeentewet). Beide wetten geven de burgemeester bevoegdheden om op te treden bij overlast. Waar de Wet Damocles zich specifiek richt op het bestrijden van drugsoverlast, is de Wet Victoria breder inzetbaar. Deze wet richt zich op het sluiten van woningen of lokalen waar overlast plaatsvindt, ongeacht de aard van de overlast. Het gaat hier dus niet uitsluitend over drugsoverlast.

Wat zijn de gevolgen als een drugspand wordt gesloten?

Het sluiten van een pand kan grote gevolgen hebben, zoals het verlies van woonruimte of financiële schade voor ondernemers. Niet alle burgemeesters passen de wet op dezelfde manier toe. Daarom zijn er hulpmiddelen ontwikkeld, zoals een stappenplan en een beoordelingskader, die helpen bij het maken van een zorgvuldige afweging. Daarnaast is inhoudelijke verbetering van de informatie die de burgemeesters van de politie krijgen nodig, zodat zij hun besluiten beter kunnen onderbouwen ​[6–9]​.

Voor de volledige tekst van de genoemde wetten verwijzen wij u naar de website van de Wettenbank.

Geen periodieke monitor voor de Wet Damocles

In 2024 werden mogelijkheden verkend voor het monitoren van de gevolgen van toepassing van de Wet Damocles (art. 13b Opiumwet). De minister van Justitie en Veiligheid besloot om geen landelijke monitor in te stellen. Dit volgt uit een onderzoek uit 2023. Daarin staat dat zo’n monitor moeilijk uit te voeren is, omdat de benodigde informatie vaak ontbreekt of verspreid is over verschillende bronnen.

Het onderzoek laat zien dat het sluiten van panden op basis van de Wet Damocles positieve effecten kan hebben, zoals het stoppen van drugshandel en het verbeteren van de veiligheid in de buurt. Tegelijkertijd kan het ook nadelige gevolgen hebben voor bewoners, ondernemers en verhuurders, zoals verlies van woonruimte of inkomsten.

In plaats van de monitor zijn er twee nieuwe onderzoeken gestart. In 2024 begon een verdiepend onderzoek naar het gebruik van de Wet Damocles. In 2025 startte een onderzoek naar de bijdrage en gevolgen van deze wet ​[10,11]​.

Aanvullende informatie