Cocaïne
Home ❯ Cocaïne ❯ 4.5 Gebruik: internationale vergelijking

4.5 Gebruik: internationale vergelijking

Wijzigingsdatum: 11 | 06 | 2025

In deze paragraaf:

4.5.1 Cocaïnegebruik onder volwassenen internationaal

Hoe verhoudt het cocaïnegebruik in Nederland zich tot andere landen?

In het kort: In de Europese Unie (+ Noorwegen en Turkije) gebruikte 1,6% van de volwassenen in het laatste jaar cocaïne, met Frankrijk en Nederland als koplopers. Nederlandse, Belgische en Zwitserse steden behoren tot de steden met de hoogst gemeten hoeveelheden cocaïne in het rioolwater. Vanwege verschillen in onder andere leeftijdsgroepen en meetmethoden kunnen we de gegevens over cocaïnegebruik niet goed vergelijken met andere westerse landen buiten de EU.

Snel naar:
Europese Unie
Engeland en Wales  
Verenigde Staten
Canada
Australië

De cijfers van deze landen zijn niet direct te vergelijken door verschillen in onderzoeksmethoden en -populaties. Daarom kunnen we geen sterke conclusies trekken uit kleine verschillen. De resultaten laten wel zien welke landen een relatief hoog of laag percentage gebruikers hebben. Voor meer informatie, zie: Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina.

Hoe verhoudt het cocaïnegebruik in Nederland zich tot de rest van Europa?

Cocaïnegebruik onder volwassenen (15-64 jaar) in Nederland het hoogst van de EU

Cocaïne is de tweede meest gebruikte illegale drug in de Europese Unie (+ Noorwegen en Turkije). Van de volwassenen van 15-64 jaar, had gemiddeld 1,6% in het laatste jaar cocaïne gebruikt. Dat zijn 4,5 miljoen mensen. Het gebruik in het laatste jaar was het hoogst in Frankrijk (2,7% in 2023) en Nederland (2,7% in 2023), en het laagst in Portugal (0,2% in 2022) en Turkije (0,1% in 2017) ​[1]​.

Cocaïnegebruik onder jongvolwassenen (15-34 jaar) in Nederland het hoogst van de EU

Onder jongvolwassenen van 15-34 jaar in de Europese Unie (+ Noorwegen en Turkije) gebruikte 2,7% cocaïne in het laatste jaar. Dit komt neer op ongeveer 2,7 miljoen mensen. Het gebruik in het laatste jaar was het hoogst in Nederland (5% in 2023) en Ierland (4,8% in 2019), en het laagst in Portugal (0,5% in 2022) en Turkije (0,1% in 2017) ​[1]​.

Meeste cocaïne in rioolwater in Belgische, Nederlandse en Zwitserse steden

Rioolwateronderzoek in Europese steden in 2024 laat zien dat de hoeveelheid cocaïne in het rioolwater relatief hoog was in steden in België, Nederland en Zwitserland. Nederland viel op doordat vier van de zes deelnemende steden in de top 10 staan, met Amsterdam op de derde plaats, Rotterdam op de zesde plaats, Groningen op de zevende plaats en Eindhoven op de tiende plaats ​[2]​.

De gemeten hoeveelheden cocaïne in het rioolwater laten een toename zien in het weekend in driekwart van alle deelnemende steden. Dit wijst erop dat veel gebruikers met name recreatief gebruiken.

De hoeveelheid cocaïne in rioolwater werd gemeten via benzoylecgonine, een afbraakproduct (metaboliet) van cocaïne dat na menselijke consumptie ontstaat. Dit zorgt ervoor dat we zeker weten dat de cocaïne door mensen is gebruikt en niet op een andere manier in het rioolwater terecht is gekomen. Schattingen op basis van benzoylecgonine kunnen door verschillende factoren worden beïnvloed (zie ook: Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina). De uitscheiding van benzoylecgonine via urine en ontlasting hangt bijvoorbeeld af van iemands lichaamsgewicht en gebruiksgeschiedenis.

Daarnaast kan de aanwezigheid van (drugs)toeristen leiden tot een vertekend beeld van het daadwerkelijke drugsgebruik onder de lokale bevolking, omdat de metingen niet alleen de inwoners maar ook de tijdelijke bezoekers omvatten. Hierdoor kunnen de berekeningen per 1.000 inwoners onnauwkeurig zijn.  

Wisselende hoeveelheden cocaïne in rioolwater tussen 2011 en 2024

In vergelijking met de meting van 2023 is in 2024 de hoeveelheid cocaïne in het rioolwater in Amsterdam, Eindhoven en Utrecht niet veranderd, terwijl deze in Rotterdam is afgenomen. Tussen de eerste meting in 2011 en 2024 lijken de gemeten hoeveelheden in Amsterdam, Utrecht en Eindhoven langzaam te stijgen.

In 2023 zijn voor het eerst metingen uitgevoerd in Rotterdam en Leeuwarden, en in 2024 in Groningen en Zwolle. Hierdoor ontbreken (lange termijn) trendgegevens voor deze steden.

Hoeveel mensen buiten de Europese Unie gebruiken cocaïne?

Buiten de EU worden in westerse landen zoals Engeland en Wales, de Verenigde Staten, Canada en Australië ook gegevens verzameld over het gebruik van (crack-)cocaïne. De resultaten worden hieronder kort beschreven maar zijn door verschillen in onder andere leeftijdsgroepen en meetmethoden niet goed vergelijkbaar met de Nederlandse gegevens. Voor meer informatie, zie: Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina.

Ongeveer 1 op de 50 volwassen (16-59 jaar) in Engeland en Wales gebruikte in het laatste jaar cocaïne

In 2023/2024 gebruikte ongeveer één op de vijftig (2,1%) 16-59-jarige volwassenen in Engeland en Wales enige vorm van cocaïne in het laatste jaar. Van deze mensen gebruikte iedereen poedercocaïne; het gebruik van crack-cocaïne kwam vrijwel niet voor (<0,1%). Het gebruik van poedercocaïne is niet veranderd vergeleken met de vorige meting in 2022/2023 (2,4%) ​[3]​.

Ongeveer 1 op de 50 volwassenen (18 jaar en ouder) in de Verenigde Staten gebruikte in het laatste jaar cocaïne

In 2022 gebruikte ongeveer één op de vijftig (2,0%) volwassenen van 18 jaar en ouder in de Verenigde Staten enige vorm van cocaïne (incl. crack-cocaïne) in het laatste jaar, 0,4% gebruikte crack-cocaïne ​[4]​.

Iets minder dan 1 op de 40 mensen (15 jaar en ouder) in Canada gebruikte in het laatste jaar cocaïne

In 2023 gebruikte iets minder dan één op de veertig (2,7%) mensen van 15 jaar en ouder in Canada enige vorm van cocaïne (incl. crack-cocaïne) in het laatste jaar ​[5]​.

Bijna 1 op de 20 mensen (14 jaar en ouder) in Australië gebruikte in het laatste jaar cocaïne

In 2022/2023 gebruikte bijna één op de twintig (4,5%) mensen van 14 jaar en ouder in Australië cocaïne in het laatste jaar. Dit is vergelijkbaar met de vorige meting in 2019 (4,2%), maar hoger dan in 2011 (1,3%) ​[6]​.

Crack-cocaïnegebruik wordt waarschijnlijk onderschat

De onderzoeken naar het gebruik van drugs worden uitgevoerd door middel van vragenlijstonderzoeken onder de algemene bevolking. Het gebruik van crack-cocaïne kan echter voorkomen onder gemarginaliseerde bevolkingsgroepen, die doorgaans niet worden meegenomen in dit soort onderzoeken of daarin ondervertegenwoordigd zijn. Hierdoor is het mogelijk dat het daadwerkelijke gebruik van crack-cocaïne wordt onderschat.

Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina
Vragenlijstonderzoeken in de algemene bevolking

In verschillende landen wordt regelmatig onderzoek gedaan naar het drugsgebruik onder de algemene bevolking. De gegevens komen uit vragenlijstonderzoeken onder representatieve groepen volwassenen. De cijfers op deze pagina zijn afkomst uit lidstaten van de Europese Unie (+Noorwegen en Turkije) ​[1]​, Engeland en Wales ​[3]​, de Verenigde Staten ​[4]​, Canada ​[5]​ en Australië ​[6]​. Deze landen hebben relatief vergelijkbare sociaaleconomische en culturele omstandigheden als Nederland, hoewel er ook verschillen zijn die invloed kunnen hebben op het cocaïnegebruik. Dit maakt het interessant om het cocaïnegebruik in Nederland te vergelijken met deze landen.

De resultaten van deze onderzoeken zijn echter niet rechtstreeks vergelijkbaar vanwege verschillen in peiljaar, leeftijdsgroepen, meetmethoden en steekproefgrootte. Bovendien worden bepaalde groepen vaak volledig buiten de steekproeven van algemene bevolkingsonderzoeken gelaten, wat relevant is omdat deze groepen mogelijk hogere percentages drugsgebruik hebben. Dit betreft bijvoorbeeld daklozen en mensen die in bepaalde instellingen verblijven, zoals gevangenissen. In Engeland en Wales worden bijvoorbeeld ook studenten die in studentenhuizen wonen, niet meegenomen. In landen waar een sterk stigma rondom drugsgebruik heerst, kunnen mensen daarnaast minder eerlijk antwoorden geven over hun gebruik, wat kan leiden tot een onderschatting van het werkelijke niveau van drugsgebruik.

Er zijn ook wereldwijde gegevens over het gebruik van cocaïne beschikbaar, afkomstig uit het World Drug Report van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Deze gegevens worden aangeleverd door lidstaten, maar er kunnen aanzienlijke verschillen zijn in de kwaliteit van deze gegevens. Dit komt door variaties in onderzoeksmethoden, beschikbare middelen/capaciteit om onderzoek te doen, definities van drugsgebruik, stigma en de frequentie van de gegevensverzameling. Vanwege deze beperkingen rapporteren wij voor landen niet de gegevens uit deze wereldwijde studies, maar de gegevens van onderzoek dat door de afzonderlijke landen zelf is gedaan.

Rioolwateranalyses: aanvulling op vragenlijstonderzoeken

Als aanvulling op de vragenlijstonderzoeken onder de algemene bevolking, bieden rioolwateranalyses inzicht in de totale hoeveelheid drugs die in het rioolwater van steden wordt aangetroffen​​. In 2024 zijn gedurende één week per jaar metingen verricht in verschillende Europese steden ​[2]​, waaronder Amsterdam, Eindhoven, Utrecht, Rotterdam, Groningen en Zwolle. De metingen in het rioolwater richtten zich op cannabis, cocaïne, ecstasy (MDMA), (meth)amfetamine en ketamine.

Een belangrijk voordeel van deze methode is dat het niet afhankelijk is van zelfrapportage of de bereidheid van mensen om deel te nemen aan onderzoek. Bij vragenlijstonderzoek is er vaak sprake van onderrapportage, vooral omdat zware of problematische gebruikers vaak niet deelnemen. Maar rioolwateranalyses hebben ook beperkingen: het is niet mogelijk vast te stellen hoeveel gebruikers er zijn en wat hun kenmerken zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een klein aantal mensen veel gebruikt, of dat een grotere groep slechts beperkt gebruikt. Bovendien kan alleen voor cannabis en cocaïne met zekerheid worden vastgesteld dat de aangetroffen stoffen afkomstig zijn van menselijk gebruik door de waarneming van afbraakproducten (metabolieten). Voor andere middelen, zoals MDMA, (meth)amfetamine en ketamine, worden alleen de urine-biomarkers van de stof zelf gemeten. De gemeten hoeveelheden van deze middelen kunnen afkomstig zijn van gebruikers, maar ook van dumpingen van drugs.

Aanvullende informatie

Bronnen

  1. 1.
    European Drug Report 2025. European Union Drugs Agency; 2025.
  2. 2.
    Wastewater analysis and drugs — a European multi-city study. European Union Drugs Agency; 2025.
  3. 3.
    Drug misuse in England and Wales: year ending March 2024. Office for National Statistics; 2024.
  4. 4.
    2022 National Survey on Drug use and Health (NSDUH) Detailed Tables . Substance Abuse and Mental Health Services Administration; 2023.
  5. 5.
    Canadian Substance Use Survey (CSUS): summary of results for 2023. Health Canada; 2024.
  6. 6.
    National Drug Strategy Household Survey 2022–2023. Australian Institute of Health and Welfare ; 2025.

Hoe te verwijzen

    Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.

In deze paragraaf:

Start met typen en klik op zoeken

Accessibility by WAH