16.6.4 Instroom van Opiumwetzaken en -delicten bij het OM tijdens de coronacrisis

Totale instroom van Opiumwetdelicten

Onderstaande figuur laat zien hoeveel Opiumwetzaken bij het OM zijn ingestroomd in 2010 tot en met de eerste helft van het jaar 2020. Dit zijn voorlopige cijfers, die medio 2020 zijn aangeleverd. De ervaring is dat nadien correcties volgen, ter grootte van 75-100 zaken. De correcties hebben het meest betrekking op de meest recente maanden (dus vooral het tweede kwartaal van 2020 en in mindere mate het eerste kwartaal). De onderstaande tekst is gebaseerd op de voorlopige cijfers. Ze laten zien dat in het eerste half jaar van 2020 ongeveer 7.900 zaken zijn ingestroomd. Dat is iets minder dan de helft van alle ingestroomde zaken in 2019 (16.329 zaken). Daarnaast lijkt het aandeel harddrugszaken in de eerste helft van 2020 met 46% lager dan in het jaar 2019 (49%). Het aandeel softdrugszaken lijkt juist gestegen: dit aandeel is 47% in de eerste helft van 2020 (was 45% in 2019).

Over de totale instroom van Opiumwetzaken bij het OM zijn de gegevens per maand beschikbaar (figuur 16.6.6). Vergeleken met de maandgemiddelden van 2017-2019 bleek de instroom in 2020 vanaf april lager. Een mogelijke verklaring hiervoor zou gelegen kunnen zijn in de beschikbare capaciteit in de opsporing en handhaving ​(Politie, 2020, 2021)​, bijvoorbeeld door gewijzigde prioriteiten of verhoogd ziekteverzuim binnen de politieorganisatie. Nader onderzoek is nodig om deze mogelijke verklaring te toetsen.

• Wanneer binnen de bij het OM ingestroomde Opiumwetzaken onderscheid wordt gemaakt naar delictscategorie lijkt vooral het aantal delicten dat betrekking heeft op het bezit van drugs afgenomen te zijn in de eerste zes maanden van 2020 (ten opzichte van eerdere jaren). Dit gold voor zowel ingestroomde harddrugsdelicten als softdrugsdelicten en gecombineerde hard- en softdrugsdelicten.
• Als gevolg hiervan lijkt het aandeel zaken waarin het gaat om ‘aanwezig hebben’ van drugs kleiner in de eerste helft van 2020 ten opzichte van voorgaande jaren. Vooral het aandeel ‘in- uit- en vervoer en handel’ nam daardoor toe. Hieronder wordt deze ontwikkeling in meer detail getoond voor ingestroomde harddrugsdelicten, softdrugsdelicten en gecombineerde hard- en softdrugsdelicten.

Instroom van harddrugsdelicten

• Informatie over de instroom van harddrugs-, softdrugs- en gecombineerde delicten in de eerste helft van 2019 is niet beschikbaar. Over het jaar 2019 als geheel zijn wel voorlopige gegevens beschikbaar. Daarom zal de eerste helft van 2020 hieronder vergeleken worden met het hele jaar 2019.
• In de eerste helft van 2020 lijkt de daling sinds 2016 van het aandeel delicten waarin het gaat om bezit (‘aanwezig hebben’) door te zetten: in de eerste zes maanden van 2020 daalde dit aandeel naar 58%. In het jaar 2019 was dit 61%. De absolute aantallen laten zien dat vooral deze categorie harddrugsdelicten kleiner lijkt te zijn geworden: van 5.440 zaken in heel 2019 naar 2.415 zaken in de eerste helft van 2020.
• Het deel van de ingestroomde harddrugsdelicten waar het gaat om ‘in-, uit- en vervoer en handel’ lijkt toe te nemen tot 41%. Dit is een voortzetting van de ontwikkeling vanaf circa 2015. Het aandeel harddrugszaken waarin het gaat om de productie van harddrugs lijkt de afgelopen jaren relatief constant te blijven, maar wel op een hoger niveau dan in de periode 2010-2013 en ook licht hoger dan in de periode 2014-2018.

Instroom van softdrugsdelicten

• Net als bij harddrugsdelicten lijkt de afname van het aandeel softdrugszaken, ingestroomd bij het OM, die betrekking hebben op bezit (‘aanwezig hebben’) in de eerste helft van 2020 door te zetten naar 25% in 2020. De absolute aantallen tonen dat vooral deze categorie softdrugsdelicten enigszins achter lijkt te blijven ten opzichte van eerdere jaren. Het ging om 2.170 ingestroomde zaken in heel het jaar 2019 en 1.010 zaken in de eerste helft van 2020.
• Bij softdrugsdelicten lijkt dit, net als bij harddrugsdelicten, te resulteren in een groei van het aandeel ‘in-, uit- en vervoer en handel’ in de eerste helft van 2020, in overeenstemming met de ontwikkeling in voorgaande jaren. In 2019 was dat 10% en in de eerste zes maanden van 2020 lijkt dit aandeel gestegen tot 12%. Ook in 2020 had bijna twee derde van de softdrugsdelicten betrekking op de categorie ‘vervaardigen’.

Instroom van gecombineerde hard- en softdrugsdelicten

• Bij ingestroomde gecombineerde hard- en softdrugszaken daalde eveneens het aandeel zaken dat bezit betreft: van 60% in het jaar 2019 naar 56% in het eerste halfjaar van 2020. In absolute aantallen ging het om de instroom van 1.330 zaken in 2019 en 485 zaken in de eerste zes maanden van 2020.
• Het deel van de ingestroomde delicten in de categorie ‘vervaardigen’ nam in de eerste helft van 2020 verder af. In 2019 ging het om 9% van de zaken en in de eerste zes maanden van 2020 betrof het 7%. Het aandeel ‘in-, uit- en vervoer en handel’ steeg van 29% in 2019 naar een derde in de eerste helft van 2020 (33%).

Aanvullende informatie

Bronnen

1. Politie. (2020). Veiligheid op straat blijft prioriteit tijdens coronacrisis. https://www.politie.nl/nieuws/2020/maart/18/00-veiligheid-op-straat-blijft-prioriteit-tijdens-coronacrisis.html.
2. Politie. (2021). Coronajaar anders dan anders, druk op politie Oost-Nederland blijft hoog, prestaties op peil. https://www.politie.nl/nieuws/2021/januari/14/coronajaar-anders-dan-anders.html.