16.4 Opiumwetdelicten

16.4.1 Alcohol- en drugsgerelateerde incidenten

Toepassing Wet Damocles 

Burgemeesters hebben door artikel 13b Opiumwet (‘Wet Damocles’) de bevoegdheid om op te treden indien in een pand sprake is van drugshandel, de aanwezigheid van een handelshoeveelheid drugs of de aanwezigheid van voorwerpen of stoffen waarvan de betrokkene weet of ernstige reden heeft te vermoeden dat zij bestemd zijn voor bijvoorbeeld het telen of bereiden van soft- of harddrugs. De burgemeester heeft dan de bevoegdheid om een last onder bestuursdwang op te leggen. In de praktijk kan het toepassen van de bevoegdheid leiden tot de sluiting van een pand of perceel, een last onder dwangsom of een waarschuwing ​[1]​.

De Rijksuniversiteit Groningen heeft een onderzoek uitgevoerd naar de toepassing van de Wet Damocles door gemeenten in Nederland. Het onderzoek bevat zowel algemenere informatie van 245 gemeenten in Nederland als informatie over exacte aantallen over de toepassing van de Wet Damocles door 135 gemeenten in de periode 1 januari 2018 tot 1 juni 2020. Uit het onderzoek blijkt het volgende:

• De bevoegdheid werd door een groot aantal Nederlandse burgemeesters toegepast. Dit gold zowel in kleine, middelgrote als grote gemeenten in Nederland ​[1]​.
• De toepassing van de bevoegdheid vertaalde zich vooral in het geven van waarschuwingen of het sluiten van panden. Gemiddeld werden er door burgemeesters in de periode januari 2018 tot juni 2020 1 tot 10 waarschuwingen per gemeente gegeven ​[1]​.
• Vrijwel alle 245 bevraagde gemeenten gaven aan dat zij minstens één pand hebben gesloten in de onderzoeksperiode. Het gaat gemiddeld om 1 tot 10 gesloten panden per gemeente per jaar. Vooral woningen worden door burgemeesters gesloten ​[1]​.
• Meerdere respondenten, waaronder politiefunctionarissen en gemeenteambtenaren, gaven in interviews aan dat als de bewoners in de wijk overlast van het pand ervaarden, de rust terugkeerde in de wijk door de sluiting van de woning. Wanneer er echter geen overlast van het pand was, nam het ervaren veiligheidsgevoel in de wijk juist af volgens de respondenten ​[1]​.

Landelijke ontwikkeling door de politie geregistreerde incidenten

De politie registreert (strafrechtelijke) incidenten die te maken hebben met de Opiumwet in het registratiesysteem BVH. Daarbij worden de incidenten onder vastgestelde maatschappelijke klassen geregistreerd. Voor softdrugsincidenten zijn dat F41 (bezit softdrugs) en F43 (handel e.d. softdrugs). Harddrugsincidenten worden geregistreerd onder de codes F40 (bezit harddrugs) en F42 (handel e.d. harddrugs). Deze registraties van soft- en harddrugsincidenten zijn voor de periode 2014-2018 onderzocht in een periodieke monitor ​[2]​. Aanvullend zijn de politieregistraties over 2019, 2020, 2021 en 2022 opgevraagd (zie voor een toelichting ook bijlage B10).

• In 2022 daalde het aantal geregistreerde softdrugsincidenten ten opzichte van de jaren daarvoor. Het aantal geregistreerde harddrugsincidenten steeg daarentegen in 2022 ten opzichte van 2020 en 2021.
• De daling van de geregistreerde softdrugsincidenten is in lijn met de daling in de periode 2014-2018 en na 2020. In 2019 en 2020 steeg het aantal geregistreerde softdrugsincidenten [2].
• Het aantal geregistreerde harddrugsincidenten fluctueert in de jaren 2018-2022. Er zijn zowel behoorlijke stijgingen als dalingen in de trend.​

In 2022 daalde het aantal meldingen bij Meld Misdaad Anoniem over drugsgerelateerde delicten zoals de productie en handel van harddrugs, hennepkwekerijen en internationale drugssmokkel van 12.500 meldingen in 2021 naar 10.241 in 2022 ​[3]​. In 2021 daalde het aantal meldingen ook al ten opzichte van 2020 ​[4]​.

Geregistreerde soft- en harddrugsincidenten bij de politie, 2014-2022, in aantallen [Tabel 16.4.1]

Regionale ontwikkeling door de politie geregistreerde incidenten

Als we op regionaal niveau het aantal geregistreerde softdrugsincidenten per 10.000 inwoners bekijken, zien we in 2022 in Amsterdam, Limburg, Noord-Holland en Rotterdam een stijging ten opzichte van 2021. In de andere politie-eenheden daalt het aantal geregistreerde softdrugsincidenten per 10.000 inwoners ten opzichte van 2021, behalve in Midden-Nederland (hier blijft het aantal softdrugsincidenten stabiel). In de meeste politie-eenheden steeg of daalde het aantal geregistreerde softdrugsincidenten per 10.000 inwoners licht. De grootste daling van het aantal geregistreerde softdrugsincidenten per 10.000 inwoners deed zich in 2022 voor in de eenheid Oost-Brabant. Ten opzichte van 2021 is het aantal geregistreerde softdrugsincidenten in 2022 in heel Nederland licht gedaald: van 2,3 naar 2,2 per 10.000 inwoners.

Geregistreerde softdrugsincidenten per politie-eenheid^I, 2014-2022, in aantallen (per 10.000 inwoners) [Figuur 16.4.1]

Op regionaal niveau zien we dat in alle politie-eenheden, behalve Limburg en Midden-Nederland, het aantal geregistreerde harddrugsincidenten per 10.000 inwoners in 2022 toenam. In die twee eenheden daalde het aantal geregistreerde harddrugsincidenten per 10.000 inwoners. De toename in geregistreerde harddrugsincidenten per 10.000 inwoners was het grootst in de eenheid Amsterdam gevolgd door de eenheid Noord-Holland. Ten opzichte van 2021 is het aantal geregistreerde harddrugsincidenten voor heel Nederland in 2022 gestegen: van 4,1 naar 4,7 per 10.000 inwoners.

Geregistreerde harddrugsincidenten per politie-eenheid^I, 2014-2021, in aantallen (per 10.000 inwoners) [Figuur 16.4.2]

Uit de duidingssessie van 2022 bleek dat onder experts beperkt zicht is op mogelijke verklaringen voor de afname van het aantal geregistreerde soft- of harddrugsincidenten in 2021 ten opzichte van 2020: of de ontwikkeling van het aantal geregistreerde incidenten en de verschillen per politie-eenheid bijvoorbeeld toe te schrijven zijn aan gewijzigde prioriteiten in de inzet van capaciteit (vanwege maatschappelijke onrust naar aanleiding van de coronamaatregelen) is onbekend ​[5]​.

Aanvullende informatie