16.0 Laatste feiten en trends

Georganiseerde misdaad

• Het aantal strafrechtelijke onderzoeken naar actieve criminele samenwerkingsverbanden (csv’s) waarbij drugs het eerste aandachtsgebied is, nam toe tussen 2015 en 2023 van 341 in 2015 naar 893 gestarte of lopende opsporingsonderzoeken in 2023. Van deze strafrechtelijke onderzoeken waren er 63 naar grootschalige hennepteelt, 515 naar cocaïne of heroïne en 315 naar synthetische drugs (§ 16.2).
• Liquidaties in Nederland waren meestal het gevolg van conflicten gerelateerd aan drugshandel, waaronder handel in cocaïne. In 2022 vonden er 11 liquidaties plaats. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2021, toen er 8 liquidaties plaatsvonden. Tussen 2012 en 2017 schommelde het aantal geregistreerde liquidaties tussen 21 (in 2012) en 38 (in 2014). Sinds 2017 is er een dalende trend (§ 16.2).

Handel, inbeslagnames van drugs en ontmanteling

• Er zijn in 2023 in totaal 1.230 hennepkwekerijen geruimd door de politie. Daarmee zet de dalende trend sinds 2013 door. Een eenduidige verklaring voor de landelijke afname van het aantal geruimde hennepkwekerijen in de afgelopen jaren is niet beschikbaar. Mogelijke verklaringen zijn volgens de politie dat vanaf 2021, in vergelijking met eerdere jaren, minder prioriteit gegeven is aan hennepbestrijding, een hoge druk op de capaciteit voor hennepbestrijding en/of innovaties in het productieproces (§ 16.3).
• Het totaal aantal kilo’s drugs dat door de Douane in beslag is genomen in de eerste helft van 2024, is aanzienlijk lager in vergelijking met de eerste helft van 2023. In de eerste helft van 2024 nam de Douane minder kilo’s cocaïne in beslag dan in de eerste helft van 2023. Het aantal kilo’s cocaïne dat in beslag genomen is op vliegvelden in de eerste helft van 2024 is vergelijkbaar met het aantal kilo’s in de eerste helft van 2023 (§ 16.3).
• In 2023 is in totaal bijna 63.000 kilo (pre-)precursoren voor de productie van synthetische drugs in beslag genomen. Dit is bijna drie keer zo veel als in 2022 (§ 16.3).
• In 2022 steeg het aantal ontmantelde productielocaties van synthetische drugs ten opzichte van 2021 (van 69 naar 83). Na een stijging in de periode 2013- 2020 daalde in 2021 het aantal ontmantelde productielocaties (§ 16.3).
• Na een stijging in 2021 is het aantal aangetroffen dumplocaties in 2022, net als in 2019 en 2020, gedaald: van 206 in 2021 naar 153 in 2022 (§ 16.3).
• Het aantal ontmantelde methamfetaminelabs is in 2022 gelijk aan het aantal ontmantelingen in 2021: in beide jaren gaat het om 15 ontmantelde labs (§ 16.3).
• Het aantal ontmantelde cocaïnewasserijen is in 2022 ten opzichte van 2021 sterk toegenomen: van 7 in 2021 naar 17 in 2022 (§ 16.3).

Incidenten en verdachten Opiumwetdelicten

• In 2023 steeg, net als in 2022, het aantal door de politie geregistreerde harddrugsincidenten voor bezit en handel. In de periode 2014-2021 daalde het aantal geregistreerde harddrugsincidenten, met uitzondering van een piek in 2019 (§ 16.4).
• Het aantal door de politie geregistreerde softdrugsincidenten voor bezit en handel steeg in 2023 naar het hoogste aantal incidenten sinds 2014. Dit staat haaks op de algehele dalende trend die in de geregistreerde incidenten waar te nemen was in de periode 2014-2022, met uitzondering van een piek in 2019 en 2020 (§ 16.4).
• In 2023 nam het aantal door de politie geregistreerde verdachten van Opiumwetmisdrijven toe ten opzichte van 2022. Sinds 2014 is dit aantal relatief stabiel. Het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven steeg in 2023 in vergelijking met 2022 (§ 16.4).

Vervolging en afdoening Opiumwetdelicten

• De totale instroom van Opiumwetzaken bij het Openbaar Ministerie (OM) is in 2023 gestegen. De instroom van het totaal aantal strafrechtzaken is daarentegen gedaald. Hierdoor is het aandeel Opiumwetzaken in 2023, ten opzichte van de totale instroom van zaken, gestegen in vergelijking met 2022 (§ 16.5).
• De instroom van het aantal softdrugsdelicten bij het OM daalde in 2023 ten opzichte van de instroom in 2022. Het aantal harddrugsdelicten en het aantal gecombineerde zaken, met hard- én softdrugsdelicten, steeg daarentegen in 2023 ten opzichte van 2022 (§ 16.5).
• Het relatieve aandeel van softdrugszaken in de instroom van Opiumwetdelicten bij het OM nam in 2023 af (naar 33%), ten gunste van het aandeel harddrugszaken. Daarmee was de categorie harddrugszaken met 56% voor het zesde achtereenvolgende jaar de grootste. Het aandeel van de ingestroomde gecombineerde hard- en softdrugszaken bleef in 2023 gelijk ten opzichte van het aandeel in 2022(met 10%) (§ 16.5).
• Bij zowel softdrugsdelicten als harddrugsdelicten ging het meestal om ‘het aanwezig hebben’ (bezit) van drugs. Bij softdrugsdelicten is het de eerste keer in jaren dat de categorie ‘aanwezig hebben’ de grootste is. In voorgaande jaren ging het bij softdrugsdelicten meestal om vervaardiging (lees: cannabisteelt). Bij harddrugsdelicten is het aandeel van delicten rondom handel in 2023 net als in 2022 gedaald (van 39% in 2022 naar 37% in 2023). Bij softdrugsdelicten was er een lichte stijging van het aandeel delicten rondom handel (§ 16.5).
• De helft van de Opiumwetzaken bracht het OM in 2023 voor de rechter. Dat is een stijging ten opzichte van het aandeel in 2022 (§ 16.5).
• In 2023 steeg het totaal aantal afdoeningen van Opiumwetzaken door de rechter in vergelijking met 2022 (§ 16.5).
• Het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken door de rechter in eerste aanleg toonde in 2023 een daling. Het aandeel vrijspraken daalde licht bij softdrugszaken. Bij harddrugs- en gecombineerde hard- en softdrugszaken bleef het aandeel vrijspraken vrijwel gelijk (§ 16.5).
• Net als in 2022 waren in 2023 de taakstraf en de (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf de meest voorkomende sancties in Opiumwetzaken. Bij softdrugszaken werden vooral taakstraffen opgelegd. Bij harddrugszaken waren dat vooral onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen. Dit beeld is vergelijkbaar met voorgaande jaren (§ 16.5).
• In 2023 was iets meer dan een op de vijf gedetineerden gedetineerd vanwege een Opiumwetdelict. Dat is een lichte stijging in vergelijking met het aandeel in de vijf jaren ervoor (§ 16.5).

Recidive van Opiumwetdelinquenten

• De meest recente cijfers over recidive van Opiumwetdelinquenten gaan over daders die in 2020 voor een Opiumwetdelict zijn vervolgd. Ongeveer 11% van de Opiumwetovertreders uit 2020 kwam binnen twee jaar opnieuw in aanraking met de politie vanwege een drugsdelict. Van de Opiumwetovertreders die in 2018 een delict hebben gepleegd, werd 15% binnen vier jaar opnieuw voor een Opiumwetdelict vervolgd. Binnen zes jaar werd 18% van de daders opnieuw vervolgd voor een soortgelijk delict (bij daders uit 2015). Deze recidivepercentages zijn al enkele jaren relatief stabiel (§ 16.6).

Aanvullende informatie