16.0 Laatste feiten en trends

Georganiseerde misdaad en drugshandel

• Het aantal strafrechtelijke onderzoeken naar actieve criminele samenwerkingsverbanden (csv’s) waarbij drugs het eerste aandachtsgebied is, nam toe tussen 2015 en 2022. In 2022 ging het in totaal om 786 opsporingsonderzoeken: 79 naar grootschalige hennepteelt, 394 naar cocaïne of heroïne en 313 naar synthetische drugs (§ 16.2).
• Liquidaties in Nederland waren meestal het gevolg van conflicten gerelateerd aan drugshandel, waaronder handel in cocaïne. In 2021 vonden er 8 liquidaties plaats. Tussen 2012 en 2017 schommelde het aantal geregistreerde liquidaties tussen 21 (in 2012) en 38 (in 2014). Sinds 2017 is er een daling ingezet (§ 16.2).

Inbeslagnames van drugs en ontmantelingen van productielocaties

• In 2021 zijn door de politie minder cannabisplanten in beslag genomen dan in 2020. Het aantal kilo’s in beslag genomen cannabistoppen lag hoger in 2021 dan in 2020 (§ 16.3).
• Er zijn in 2022 in totaal ongeveer 1600 hennepkwekerijen geruimd door de politie. Daarmee zet de dalende trend sinds 2013 door. Een eenduidige verklaring voor de landelijke afname van het aantal geruimde hennepkwekerijen in de afgelopen jaren is niet beschikbaar. Mogelijke verklaringen zijn volgens de politie dat in 2021, in vergelijking met eerdere jaren, minder prioriteit gegeven is aan hennepbestrijding, een hoge druk op de capaciteit voor hennepbestrijding en/of innovaties in het productieproces (§ 16.3).
• Het totaal aantal kilo’s drugs dat door de Douane in beslag is genomen in 2022 is gedaald in vergelijking met 2021. Het aantal kilo’s cocaïne dat de Douane in beslag nam, was in 2022 flink lager dan in 2021. Bij andere drugssoorten steeg het aantal in beslag genomen kilo’s in 2022 ten opzichte van 2021. Daarnaast is het aantal door de Douane onderschepte poststukken met synthetische drugs, door extra controles, verdubbeld ten opzichte van een jaar eerder (§ 16.3).
• In 2022 is in totaal ruim 13.000 kilo (pre-)precursoren voor de productie van (synthetische) drugs in beslag genomen. Dat is vergelijkbaar met 2021 (§ 16.3).
• In 2022 steeg het aantal ontmantelde productielocaties van synthetische drugs ten opzichte van 2021 (van 69 naar 83). Na een stijging in de periode 2013- 2020 daalde in 2021 het aantal ontmantelde productielocaties (§ 16.3).
• Na een stijging in 2021 is het aantal aangetroffen dumplocaties in 2022, net als in 2019 en 2020, gedaald: van 206 in 2021 naar 153 in 2022 (§ 16.3).
• Het aantal ontmantelde methamfetaminelabs is in 2022 gelijk aan het aantal ontmantelingen in 2021: in beide jaren 15 labs (§ 16.3).
• Het aantal ontmantelde cocaïnewasserijen is in 2022 ten opzichte van 2021 juist sterk toegenomen: van 7 in 2021 naar 17 in 2022 (§ 16.3).

Opiumwetdelicten in de strafrechtsketen

• In 2022 steeg het aantal door de politie geregistreerde harddrugsincidenten voor bezit en handel. In de periode 2014-2021 daalde het aantal geregistreerde harddrugsincidenten, met uitzondering van een piek in 2019. Het aantal door de politie geregistreerde softdrugsincidenten voor bezit en handel daalde in 2022. Er is een algehele dalende trend in de geregistreerde incidenten waar te nemen in de periode 2014-2022, met uitzondering van een piek in 2019 en 2020 (§ 16.4).
• In 2022 nam het aantal door de politie geregistreerde verdachten van Opiumwetmisdrijven af ten opzichte van 2021. Het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven bleef in 2022 gelijk in vergelijking met 2020. Zowel het aantal geregistreerde verdachten van Opiumwetmisdrijven als het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven was lager dan het niveau van 2018, toen de registratievoorschriften bij de politie zijn gewijzigd. De totale instroom van Opiumwetzaken bij het Openbaar Ministerie (OM) is in 2021, net als in 2020, gedaald. Ten opzichte van de totale instroom van zaken bij het OM was het aandeel Opiumwetzaken in 2021 ruwweg vergelijkbaar met voorgaande jaren (§ 16.4).
• De instroom bij het OM van softdrugsdelicten daalde in 2021 ten opzichte van de instroom van 2020. Het aantal harddrugsdelicten steeg. Het aantal gecombineerde zaken, met hard- én softdrugsdelicten, bleef in 2021 min of meer gelijk aan het aantal in 2020 (§ 16.4).
• Het relatieve aandeel van softdrugszaken in de instroom van Opiumwetdelicten bij het OM nam in 2021 licht af (naar 41%), ten gunste van het aandeel harddrugszaken. Daarmee was de categorie harddrugszaken met 51% voor het vierde achtereenvolgende jaar de grootste. Het aandeel van de ingestroomde gecombineerde hard- en softdrugszaken bleef in 2021 gelijk aan het aandeel in 2020 (8%) (§ 16.4).
• Bij de harddrugsdelicten ging het meestal om het aanwezig hebben (bezit) van een harddrug; bij de softdrugsdelicten ging het meestal om vervaardiging (lees: cannabisteelt). Bij harddrugsdelicten zijn het aantal en het aandeel van delicten rondom handel in 2021 gestegen. Bij softdrugsdelicten bleef het aantal en het aandeel van delicten rondom handel gelijk (§ 16.4).
• Bijna de helft van de Opiumwetzaken bracht het OM in 2021 voor de rechter. Dat is ongeveer gelijk aan het aandeel in 2020. In 2021 steeg het aandeel dagvaardingen voor Opiumwetdelicten in het totaal van de door het OM behandelde misdrijfzaken (§ 16.4).
• In 2021 steeg het totaal aantal afdoeningen van Opiumwetzaken door de rechter in vergelijking met 2020 (§ 16.4).
• Bij de rechter eindigde in 2021 ruwweg één op de tien Opiumwetzaken in een vrijspraak. Dat is meer dan in 2020, toen was dat nog één op de twaalf zaken. Het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken door de rechter in eerste aanleg toonde in 2021 een lichte stijging. Het aandeel vrijspraken bleef het hoogst in softdrugszaken (§ 16.4).
• Net als in 2020 waren in 2021 de taakstraf en de (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf de meest voorkomende sancties in Opiumwetzaken. Bij softdrugszaken werden vooral taakstraffen opgelegd. Bij harddrugszaken waren dat vooral onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen. Dit beeld is vergelijkbaar met voorgaande jaren (§ 16.4).
• In 2021 was ongeveer één op de vijf gedetineerden gedetineerd vanwege een Opiumwetdelict. Dat is vergelijkbaar met het aandeel in de drie jaren ervoor (§ 16.4).

Recidive van Opiumwetdelinquenten

• De meest recente cijfers over recidive van Opiumwetdelinquenten gaan over daders die in 2018 voor een Opiumwetdelict zijn vervolgd. Ongeveer 10% van de Opiumwetovertreders uit 2018 kwam binnen twee jaar opnieuw in aanraking met de politie vanwege een drugsdelict. Van de Opiumwetovertreders die in 2016 een delict hebben gepleegd, werd 15% binnen vier jaar opnieuw voor een Opiumwetdelict vervolgd. Binnen zes jaar werd 18% van de daders opnieuw vervolgd voor een soortgelijk delict (bij daders uit 2014). Deze recidivepercentages zijn al enkele jaren relatief stabiel (§ 16.5).

Aanvullende informatie