16.0 Laatste feiten en trends

Georganiseerde misdaad en drugshandel (§ 16.2)

• Het aantal opsporingsonderzoeken naar georganiseerde ondermijnende criminaliteit waarbij drugs het eerste aandachtsgebied is, nam toe tussen 2015 en 2021. In 2021 ging het in totaal om 746 opsporingsonderzoeken: 110 naar grootschalige hennepteelt, 324 naar cocaïne of heroïne en 312 opsporingsonderzoeken naar synthetische drugs.
• Liquidaties in Nederland waren meestal het gevolg van conflicten gerelateerd aan de handel in drugs. Tussen 2012 en 2017 schommelde het aantal geregistreerde liquidaties tussen 21 (in 2012) en 38 (in 2014). Sinds 2017 daalde het aantal liquidaties van 31 naar 10 liquidaties in 2020.

Inbeslagnames van drugs en ontmantelingen van productielocaties (§ 16.3)

• In 2021 zijn door de politie minder cannabisplanten in beslag genomen dan in 2020. Het aantal kilo’s in beslag genomen cannabistoppen lag hoger in 2021 dan in 2020.
• Er zijn in 2021 in totaal ruim 2.000 hennepkwekerijen geruimd. Dat zijn er bijna 600 minder dan in 2020. Een eenduidige verklaring voor de landelijke afname van het aantal geruimde hennepkwekerijen is niet beschikbaar. Mogelijke verklaringen zijn volgens de politie dat, in vergelijking met eerdere jaren, minder prioriteit gegeven is aan hennepbestrijding, een hoge druk op de capaciteit voor hennepbestrijding en/of innovaties in het productieproces.
• Het totaal aantal kilo’s drugs dat door de Douane in beslag is genomen in de eerste helft van 2022 is ongeveer vergelijkbaar met de inbeslagnames in de eerste helft van 2021. Het aantal kilo’s cocaïne dat de Douane in beslag nam was in de eerste helft van 2022 wel flink hoger dan in de eerste helft van 2021. Daarnaast is het aantal door de Douane onderschepte poststukken met synthetische drugs, door extra controles, in de eerste helft verdrievoudigd ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder.
• In 2021 werd in totaal 8.273 kilo (pre-)precursoren voor de productie van synthetische drugs in beslag genomen. Dat is vergelijkbaar met 2020, maar flink lager dan in de jaren 2017-2019.
• Vanaf 2013 tot 2020 steeg het aantal ontmantelde productielocaties. In 2021 daalde het aantal ontmantelde productielocaties echter ten opzichte van 2020. Deze daling kan mogelijk worden verklaard door de strafrechtelijke aanpak van verschillende criminele netwerken in 2020 en 2021. Het aantal aangetroffen dumplocaties is in 2021, na een afname in 2019 en 2020, opnieuw gestegen. Dit kan mogelijk verklaard worden door meer kleinschalige afvaldumpingen en lege verpakkingen (jerrycans).
• Het aantal ontmantelde methamfetaminelabs is in 2021 sterk gedaald ten opzichte van 2020. Ook het aantal ontmantelde cocaïnewasserijen is ten opzichte van 2020 sterk gedaald.

Opiumwetdelicten in de strafrechtsketen (§ 16.4)

• In de periode 2014-2021 daalde het aantal door de politie geregistreerde harddrugsincidenten voor bezit en handel, met uitzondering van een piek in 2019. Het aantal door de politie geregistreerde softdrugsincidenten voor bezit en handel daalde tevens in de periode 2014-2021, met uitzondering van een piek in 2019 en 2020.
• In 2021 nam het aantal door de politie geregistreerde verdachten van Opiumwetmisdrijven af ten opzichte van 2020. Ook het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven daalde in 2021, vergeleken met 2020. Zowel het aantal geregistreerde verdachten van Opiumwetmisdrijven als het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven was lager dan het niveau van 2018, toen de registratievoorschriften bij de politie zijn gewijzigd. De totale instroom van Opiumwetzaken bij het Openbaar Ministerie (OM) is in 2021, net als in 2020, gedaald. Ten opzichte van de totale instroom van zaken bij het OM was het aandeel Opiumwetzaken in 2021 ruwweg vergelijkbaar met voorgaande jaren.
• De instroom bij het OM van softdrugsdelicten daalde in 2021 ten opzichte van de instroom van 2020. Het aantal harddrugsdelicten steeg. Het aantal gecombineerde zaken, met hard- én softdrugsdelicten, bleef in 2021 min of meer gelijk aan het aantal in 2020.
• Het relatieve aandeel van softdrugszaken in de instroom van Opiumwetdelicten bij het OM nam in 2021 licht af (naar 41%), ten gunste van het aandeel harddrugszaken. Daarmee was de categorie harddrugszaken met 51% voor het vierde achtereenvolgende jaar de grootste. Het aandeel van de ingestroomde gecombineerde hard- en softdrugszaken bleef in 2021 gelijk aan het aandeel in 2020 (8%).
• Bij de harddrugsdelicten ging het meestal om het aanwezig hebben (bezit) van een harddrug; bij de softdrugsdelicten ging het meestal om vervaardiging (lees: cannabisteelt). Bij harddrugsdelicten zijn het aantal en het aandeel van delicten rondom handel in 2021 gestegen. Bij softdrugsdelicten bleef het aantal en het aandeel van delicten rondom handel gelijk.
• Bijna de helft van de Opiumwetzaken bracht het OM in 2021 voor de rechter. Dat is ongeveer gelijk aan het aandeel in 2020. In 2021 steeg het aandeel dagvaardingen voor Opiumwetdelicten in het totaal van de door het OM behandelde misdrijfzaken.
• In 2021 steeg het totaal aantal afdoeningen van Opiumwetzaken door de rechter in vergelijking met 2020.
• Bij de rechter eindigde in 2021 ruwweg één op de tien Opiumwetzaken in een vrijspraak. Dat is meer dan in 2020, toen was dat nog één op de twaalf zaken. Het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken door de rechter in eerste aanleg toonde in 2021 een lichte stijging. Het aandeel vrijspraken bleef het hoogst in softdrugszaken.
• Net als in 2020 waren in 2021 de taakstraf en de (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf de meest voorkomende sancties in Opiumwetzaken. Bij softdrugszaken werden vooral taakstraffen opgelegd. Bij harddrugszaken waren dat vooral onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen. Dit beeld is vergelijkbaar met voorgaande jaren.
• In 2021 was ongeveer één op de vijf gedetineerden gedetineerd vanwege een Opiumwetdelict. Dat is vergelijkbaar met het aandeel in de drie jaren ervoor.

Recidive van Opiumwetdelinquenten (§ 16.5)

• De meest recente cijfers over recidive van Opiumwetdelinquenten gaan over daders die in 2018 voor een Opiumwetdelict zijn vervolgd. Ongeveer 10% van de Opiumwetovertreders uit 2018 kwam binnen twee jaar opnieuw in aanraking met de politie vanwege een drugsdelict. Van de Opiumwetovertreders die in 2016 een delict hebben gepleegd werd 15% binnen vier jaar opnieuw voor een Opiumwetdelict vervolgd. Binnen zes jaar werd 18% van de daders opnieuw vervolgd voor een soortgelijk delict (bij daders uit 2014). Deze recidivepercentages zijn al enkele jaren relatief stabiel.

Aanvullende informatie