ADHD-medicatie
Home ❯ ADHD-medicatie ❯ 15.8 Aanbod en markt

15.8 Aanbod en markt

Wijzigingsdatum: 30 | 04 | 2025

In deze paragraaf:

15.8.1 Verstrekkingen van ADHD-medicijnen via de apotheek

Hoeveel mensen verkrijgen ADHD-medicijnen via de apotheek?

In het kort: In 2023 verkregen ruim 300 duizend mensen ADHD-medicijnen via de apotheek. Bijna 280 duizend mensen kregen deze middelen vergoed vanuit de zorgverzekering. Tussen 2003 en 2023 is het gebruik onder Zvw-verzekerden aanzienlijk gestegen, met name het gebruik van methylfenidaat. ADHD-medicijnen zijn officieel alleen op recept bij de apotheek verkrijgbaar. Mensen die deze middelen zonder recept gebruiken verkrijgen deze waarschijnlijk meestal van anderen met een recept.

Ruim 300 duizend mensen verkrijgen ADHD-medicijnen via de apotheek

ADHD-medicijnen kunnen alleen op doktersvoorschrift bij de apotheek verkregen worden. In 2023 verkregen ruim 300.000 mensen hun ADHD-medicijnen via de apotheek. Dit is inclusief de ADHD-medicijnen die niet door de zorgverzekering zijn vergoed en die mensen zelf betalen. Methylfenidaat is met 250.000 gebruikers het meest gebruikte middel ​[1]​.

Bijna 280 duizend gebruikers krijgen ADHD-medicijnen vergoed

In 2023 kregen 279.906 Zvw-verzekerden hun ADHD-medicijnen vergoed. Het gaat hier om ADHD-medicijnen die op recept via een apotheek zijn verstrekt en zijn vergoed door de zorgverzekering; mensen die zelf hun ADHD-medicijn betalen zijn hierin niet meegenomen. Dit betekent dat in 2023 per 1.000 Zvw-verzekerden 16,1 personen ten minste eenmaal ADHD-medicijnen ontvingen die werden vergoed op basis van de Zorgverzekeringswet. Methylfenidaat had de meeste gebruikers, gevolgd door dexamfetamine en atomoxetine ​[2]​.

Naast het aantal gebruikers is er informatie over de hoeveelheid van gebruik. Dit wordt gemeten aan de hand van standaarddagdoseringen (DDD): de gestandaardiseerde gemiddelde hoeveelheid werkzame stof die een volwassene per dag krijgt. In 2023 werden er per 1.000 Zvw-verzekerden 4.236,9 DDD’s verstrekt via apotheken. Dit komt overeen met in totaal 73.288.916 DDD’s in 2023. Per gebruiker komt dit neer op 266 DDD’s. Methylfenidaat was het meest verstrekte ADHD-medicijn, gevolgd door dexamfetamine en atomoxetine ​[3]​.

Gebruik van ADHD-medicijnen onder Zvw-verzekerden sterk toegenomen tussen 2003 en 2023

Tussen 2003 en 2023 is het aantal gebruikers van ADHD-medicijnen onder Zvw-verzekerden aanzienlijk toegenomen, evenals het aantal verstrekte DDD’s. Het gaat hier vooral om een stijging in het gebruik van methylfenidaat, en in mindere mate ook voor dexamfetamine.

Verkrijgen van ADHD-medicijnen zonder recept: meestal via derden

Mensen die ADHD-medicijnen zonder recept gebruiken, verkrijgen deze meestal van anderen die wel een geldig recept hebben ​[4,5]​. Het lijkt erop dat de medicijnen niet in grote hoeveelheden uit het buitenland worden geïmporteerd of via het internet worden aangeschaft.

Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina
Verstrekkingen van medicatie via de apotheek

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) verzamelt, monitort en analyseert gegevens over verstrekkingen van medicijnen buiten zorginstellingen in Nederland. De SFK beschrijft dat deze gegevens worden verzameld met de hulp van een panel, bestaande uit vertegenwoordigers van meer dan 98% van de openbare apotheken in Nederland. De landelijke cijfers die uit dit panel voortkomen, worden door de SFK berekend met een door hen ontwikkelde stratificatietechniek ​[6]​. In 2023 waren er 1.953 openbare apotheken ​[6]​. Daarnaast waren er naar schatting 273 apotheekhoudende huisartsenpraktijken ​[7]​.

Verstrekkingen van medicatie onder Zvw-verzekerden

De databank van het Genees- en hulpmiddelen Informatie Project (GIP) van Zorginstituut Nederland bevat informatie over het gebruik van medicijnen en hulpmiddelen in Nederland. Deze gegevens betreffen middelen die buiten zorginstellingen zijn verstrekt door een apotheker, en die op basis van de Zorgverzekeringswet (basispakket) door de zorgverzekeraar zijn vergoed ​[8]​. Bijna alle zorgverzekeraars leveren deze informatie aan het GIP. Het GIP voert vervolgens een kwaliteitscontrole uit op deze gegevens en corrigeert ze indien nodig. Dit resulteert in betrouwbare en representatieve databestanden over het gebruik van medicijnen en hulpmiddelen door ongeveer 17,1 miljoen verzekerden, wat neerkomt op een dekking van 98% van het totale aantal verzekerden in Nederland.

De GIP-databank bevat onder andere gegevens over gebruikers en standaarddagdoseringen (DDD). Een gebruiker is iemand die in een jaar minstens één uitgifte of declaratie heeft ontvangen. Naast het aantal gebruikers van een medicijn is het ook belangrijk om te weten hoeveel van het medicijn wordt gebruikt. Daarom kijken we ook naar de DDD: een gestandaardiseerde maat die de gemiddelde dagelijkse dosis van een medicijn weergeeft wanneer het wordt gebruikt voor de hoofdindicatie bij volwassenen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maakt schattingen van de gemiddelde DDD voor de belangrijkste toepassing van het medicijn. Door de DDD te gebruiken, kunnen we verschillende medicijnen en toedieningsvormen met elkaar vergelijken, ongeacht de hoeveelheid tabletten, injecties, of andere vormen die worden uitgegeven. 

Verkrijgen van medicatie zonder recept

Er zijn geen systematische monitorgegevens beschikbaar over het verkrijgen van receptplichtige medicatie zonder recept. Informatie hierover is afkomstig uit diverse onderzoeken. Deze onderzoeken geven een indicatie van hoe en waar mensen medicijnen zonder recept kunnen verkrijgen, zoals via online webshops, de zwarte markt of via anderen die wel een recept hebben.

Aanvullende informatie

Bronnen

  1. 1.
    SFK. Slaap- en kalmeringsmiddelen meest gebruikte middelen op de Opiumlijst. Pharamaceutisch Weekblad. 2024.
  2. 2.
    GIPdatabank. Het aantal gebruikers van ADHD-middelen per zorgkantoorregio in 2023. https://www.gipdatabank.nl/databank?infotype=g&label=00-totaal&tabeld00-totaal=B01-basis&tabelg00-totaal=R85adh&tabelh00-totaal=B01-basis&geg=gebr&spec=&item=home. 2024.
  3. 3.
    GIPdatabank. Het aantal DDD’s ADHD-middelen per zorgkantoorregio in 2023. https://www.gipdatabank.nl/databank?infotype=g&label=00-totaal&tabeld00-totaal=B01-basis&tabelg00-totaal=R85adh&tabelh00-totaal=B01-basis&geg=ddd&spec=&item=home. 2024.
  4. 4.
    I.M.E. Bakker-’t Hart, W.M. van Rossem, D. Ohana, B.J. Venhuis. Studiedoping vooral door doorsluizen van voorgeschreven ADHD-medicatie. Pharmaceutisch Weekblad. 2023.
  5. 5.
    M. van der H. Oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie. Feiten en cijfers over oneigenlijk gebruik van methylfenidaat en andere ADHD-medicatie. Trimbos-instituut; 2022.
  6. 6.
    A.M.G.F. Griens, J.S. Lukaart, C.Y. Ng, D. Post, D.J. Postma, M.J.S. Verkroost. Data en feiten 2024. Het jaar 2023 in cijfers. Stichting Farmaceutische Kengetallen; 2024.
  7. 7.
    R. Batenburg. Nivel Beroepenregistraties in de Zorg – cijfers over zorgberoepen. https://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/nivel-beroepenregistraties-zorg. 2025.
  8. 8.
    GIPdatabank. Welke informatie is beschikbaar op de GIPdatabank? https://www.gipdatabank.nl/veelgestelde-vragen/informatie.

Hoe te verwijzen

    Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.

In deze paragraaf:

Start met typen en klik op zoeken

Accessibility by WAH