7.7.2 Sterfte

In het kort: In 2021 registreerde de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS 11 sterfgevallen door het gebruik van psychostimulantia, waarbij onbekend is in hoeverre het ging om amfetamine, ecstasy of andere stimulerende middelen.

Doodsoorzakenstatistiek van het CBS

Het precieze aantal sterfgevallen door het gebruik van amfetamine is niet bekend. Er bestaat nog geen landelijke of verplichte registratie specifiek voor drugsgerelateerde sterftegevallen. Sterfgevallen na amfetaminegebruik in de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS worden onder dezelfde code geregistreerd als andere stimulerende middelen, zoals ecstasy, cafeïne, efedrine en khat. Hierbij dient te worden aangetekend dat de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS niet specifiek is toegerust op het registreren van drugsgerelateerde sterfte (zie bijlage B4). De cijfers moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd.

In 2021 werden 11 sterftegevallen geregistreerd onder de psychostimulantia, in 2020 waren dit 6 gevallen.

• Het totaal aantal geregistreerde (directe) sterfgevallen in de verzamelcategorie van psychostimulantia varieerde tussen 2004 en 2012, volgens de strikte EMCDDA-definitie, van 1 tot 5 per jaar. Vanwege wijzigingen in de registratie kunnen de aantallen vanaf 2013 niet rechtstreeks vergeleken worden met de aantallen uit de voorafgaande jaren (zie bijlage B4).
• In 2013 registreerde het CBS, volgens de EMCDDA-definitie, 4 gevallen. In 2014 werden 14 gevallen geregistreerd, op een na waren dit accidentele vergiftigingen, terwijl in 2013 geen enkel geval accidenteel was (er was sprake van suïcide of het was niet vastgesteld of de vergiftiging met opzet of niet met opzet had plaatsgevonden).
• Ook in 2015 werden 14 gevallen van sterfte door vergiftiging met psychostimulantia geregistreerd. In 2016 verdubbelde het aantal sterfgevallen vallend binnen de brede groep psychostimulantia naar in totaal 28, om in 2017 weer te dalen naar 6. In de meeste gevallen ging het om accidentele vergiftigingen. In 2018 werden 4 gevallen geregistreerd, in 2019 werden eveneens 4 gevallen geregistreerd, in 2020 werden 6 gevallen geregistreerd en in 2021 waren er 11 gevallen.
• De in deze paragraaf gepresenteerde cijfers betreffen dezelfde sterftegevallen als die worden beschreven in § 6.7.2 over de sterfte door ecstasy.

MDI en LIS

Behalve in de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS, wordt een deel van de drugsgerelateerde sterftegevallen ook zichtbaar in de Monitor drugsincidenten (MDI) en in het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL ​[1]​. De MDI baseert zich op gegevens van ambulancediensten, ziekenhuizen, en politieartsen in 8 regio’s van Nederland en enkele landelijke EHBO-organisaties, terwijl de gegevens van het LIS afkomstig zijn van 14 afdelingen Spoedeisende Hulp (SEH) van enkele ziekenhuizen. Deze cijfers geven géén overzicht van drugsgerelateerde sterfte in heel Nederland.

• In 2020 werden 20 patiënten geregistreerd die vermoedelijk direct of indirect waren overleden aan de acute gevolgen van drugsgebruik. Van hen kwamen er 12 te overlijden na het gebruik van meerdere drugs, waarbij in 3 gevallen onder andere amfetamine een rol had gespeeld en in 1 geval onder andere methamfetamine ​[1]​. In 2021 werden 13 sterfgevallen door drugs geregistreerd ​[2]​. Daarbij overleed één persoon na gebruik van amfetamine als enige drug, met aanwijzingen voor acute hartproblemen ​[2]​.

NFI

Alleen wanneer er een strafrechtelijk onderzoek plaatsvindt of de nabestaanden daarom vragen, onderzoekt het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) een overlijdensgeval op vergiftigingen met onder andere alcohol en drugs.

• In de sterfgevallen waarbij gerechtelijke sectie en toxicologisch onderzoek heeft plaatsgevonden, is amfetamine zowel in 2012 en 2013 in 3 gevallen aangewezen als doodsoorzaak. In 2014 was amfetamine in geen enkel geval betrokken. In 2015 speelde amfetamine in 5 gevallen en methamfetamine in 1 geval een rol bij het overlijden. In 2016 werd 1 keer amfetamine aangetroffen in combinatie met PMA en MDMA. Ook in sommige andere gevallen hebben meerdere drugs bijgedragen aan het overlijden.
• Hierbij moet worden opgemerkt dat het totale aantal gerechtelijke secties door het NFI daalde (van 338 in 2013 naar 267 in 2016), alsook het aantal waarbij toxicologisch onderzoek plaatsvond (van 250 in 2013 naar 184 in 2016).

Andere landen

Amfetamine speelt ook in andere Europese landen een ondergeschikte rol in de drugssterfte, althans voor zover hierover gegevens beschikbaar zijn ​[3]​. Het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) noemt voor 2020 in totaal 74 gevallen in Noorwegen, 67 gevallen in Finland, 28 gevallen in Oostenrijk, 18 gevallen in Tsjechië, 17 gevallen in Slowakije, en 17 gevallen in Estland. In al deze landen was het aantal gestegen ten opzichte van 2019. De sterfte onder gebruikers van amfetamine of methamfetamine werd uitgebreider onderzocht in een overzichtsstudie naar onderzoeken die werden uitgevoerd in voornamelijk Noord-Amerika, Scandinavië, en Azië ​[4]​. De kans op overlijden bleek onder regelmatige gebruikers van amfetamine of methamfetamine zes keer zo groot te zijn als onder de algemene bevolking.

Aanvullende informatie

Bronnen