16.4.2 Verdachten van Opiumwetdelicten bij de politie

Verdachten van drugsgerelateerde opsporingsverzoeken bij de politie

In het registratiesysteem Summ-IT registreert de politie drugsgerelateerde opsporingsonderzoeken en kenmerken van verdachten in deze opsporingsonderzoeken.

• In de periode 2017-2020 zijn in totaal 4.089 drugsgerelateerde opsporingsonderzoeken van de politie geregistreerd in Summ-IT. Het jaarlijks aantal drugsgerelateerde opsporingsonderzoeken is in deze periode relatief stabiel rond de 1.000 onderzoeken ​[1]​.
• In 2019 en 2020 was het aandeel drugsgerelateerde opsporingsonderzoeken naar cocaïne het grootst, gevolgd door synthetische drugs, cannabis en heroïne. In één opsporingsonderzoek kunnen meerdere typen drugs voorkomen ​[1]​.

In 2020 zijn, in vergelijking met 2019, minder verdachten geregistreerd in opsporingsonderzoeken naar hennep, hasj, synthetische drugs, cocaïne en heroïne ​[1]​.

• Voor hennepgerelateerde opsporingsonderzoeken: in 2020 waren het 700 verdachten en in 2019 ging het om 1.137 verdachten. Het overgrote merendeel van de verdachten was man ​[1]​.
• Voor hasjgerelateerde opsporingsonderzoeken: 404 verdachten in 2020 en 457 in 2019. Mannen zijn eveneens in deze groep verdachten sterk oververtegenwoordigd ​[1]​.
• Voor synthetische drugs: 1.129 verdachten in 2020 en 1.265 verdachten in 2019. Het overgrote merendeel van de verdachten in opsporingsonderzoeken naar synthetische drugs was man en was tussen de 20 en 39 jaar ​[1]​.
• Voor cocaïnegerelateerde opsporingsonderzoeken: in 2020 betrof het 1.428 verdachten en in 2019 waren dit nog 1.528 verdachten. Het overgrote merendeel van de verdachten in cocaïnegerelateerd politieonderzoek was man. Meer dan de helft van deze verdachten was in 2019 en 2020 ouder dan 30 jaar ​[1]​.
• Voor heroïnegerelateerde criminaliteit: 354 verdachten in 2020 en 441 verdachten in 2019. Het overgrote merendeel van de verdachten in onderzoeken naar heroïne was man en tussen de 20 en 30 jaar oud ​[1]​.

Ontwikkeling van verdachten van Opiumwetdelicten

• Gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) (gebaseerd op registraties van de politie) laten zien dat het (voorlopig) aantal geregistreerde verdachten van Opiumwetdelicten in 2021 sterk is afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren: van ruwweg 19.000 verdachten in 2020 naar ongeveer 16.000 verdachten in 2021. Het totaal aantal verdachten van misdrijven daalde echter ook grofweg in vergelijkbare mate in 2021, ten opzichte van 2020 ​[2]​.
• Het aandeel geregistreerde verdachten van een Opiumwetmisdrijf op alle geregistreerde verdachten van misdrijven was in 2021 vergelijkbaar met 2020: ongeveer 7%. Mogelijk wordt de trend van de afgelopen jaren vertekend door gewijzigde registratievoorschriften bij de politie, waardoor vanaf juli 2018 meerdere delicten niet meer in één registratie – van het zwaarste feit – mogen worden vastgelegd. Deze delicten worden nu apart van elkaar geregistreerd ​[2]​.
• In 2021 zijn de effecten van de coronapandemie op de strafrechtketen in de periode maart 2020-juni 2021 onderzocht door politiegegevens te analyseren. Uit de statistische analyse bleek dat de coronapandemie nauwelijks invloed heeft gehad op het aantal geregistreerde verdachten: het aantal verdachten van Opiumwetdelicten in de periode maart 2020-juni 2021 week niet veel af van de prognose van de situatie zonder coronapandemie ​[3]​. Dit wijst op dat de ontwikkelingen van het aantal verdachten van Opiumwetdelicten sinds de de start van de coronapandemie niet verklaard kan worden door (maatregelen ter bestrijding van) de coronapandemie.
• De gegevens van het CBS zijn door definitieverschillen niet vergelijkbaar met de gegevens uit de OMDATA/RACmin over Opiumwetdelicten die in de volgende paragrafen worden gepresenteerd (zie ook bijlage B10).

Verdachten van Opiumwetmisdrijven ten aanzien van het totaal aantal verdachten, 2012-2021, in absolute aantallen en %^I [Tabel 16.4.2]

• Het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven daalde, evenals het aantal Opiumwetverdachten, in 2021 naar ruwweg 12.000. Daarmee lijkt de daling van 2020 door te zetten. Ook het totaal aantal geregistreerde misdrijven daalde in 2021 opnieuw (zie tabel 16.4.3 hieronder) ​[2]​.
• Het aandeel Opiumwetmisdrijven in het totaal aantal misdrijven was in 2021 vergelijkbaar met het voorgaande jaar (1.6%). Ten aanzien van de trendontwikkeling van het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven vanaf 2018 (ten opzichte van voorgaande jaren) kan een registratie-effect een rol spelen: sinds juli 2018 kunnen meerdere delicten niet meer onder één registratie worden vastgelegd ​[2]​.
• De daling van het totaal aantal geregistreerde misdrijven in 2020 (ten opzichte van 2019) lijkt verband te houden met de coronamaatregelen, waaronder met name in de periode maart-mei 2020. De daling werd namelijk pas bij het ingaan van de maatregelen in maart ingezet en vanaf mei, toen de maatregelen werden versoepeld, steeg de geregistreerde criminaliteit weer ​[4]​.
• Op basis van registraties van de politie bleek dat het aantal geregistreerde Opiumwetdelicten aan het begin van de tweede lockdown, voordat de avondklok werd ingevoerd (19 december 2020 tot 23 januari 2021), significant was toegenomen. Desalniettemin bleek dat, wanneer de hele periode maart 2020-juni 2021 wordt bezien, de coronamaatregelen geen effect hebben gehad op het aantal geregistreerde Opiumwetdelicten ​[2]​.
• De toename van het totaal aantal geregistreerde misdrijven in 2019 (ten opzichte van 2018) is mogelijk (mede) veroorzaakt doordat het eenvoudiger is geworden om aangifte via internet te doen ​[5]​. Dit kan geen verklaring zijn voor de toename van het aantal geregistreerde Opiumwetmisdrijven in 2019, aangezien Opiumwetdelicten doorgaans niet via aangiften ter kennis van de politie komen.

Opiumwetmisdrijven op totaal aantal misdrijven, 2012-2021, in absolute aantallen en %^I [Tabel 16.4.3]

Aanvullende informatie