2.2.7 Internationale ontwikkelingen

De recente ontwikkelingen rondom tabaksontmoediging door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Europese Unie worden hier kort besproken.

Framework Convention on Tobacco Control (FCTC)

Het Framework Convention on Tobacco Control (FCTC)-verdrag van de WHO werd op 27 februari 2005 van kracht ​[1]​. Op 3 maart 2021 waren 182 landen partij bij het verdrag, dat gericht is op het verminderen van tabaksgebruik. Nederland heeft in 2005 het FCTC-kaderverdrag geratificeerd. Elke twee jaar komen de verdragslanden bijeen om de voortgang van het FCTC-verdrag te bespreken tijdens de Conference of the Parties (COP).

• De negende Conference of the Parties (COP) werd gehouden van 8 tot en met 12 november 2021 ​[2]​. Tijdens deze COP werd er deelgenomen door 161 landen en werd er een fonds opgericht om de tabaksontmoediging verder te ondersteunen in de deelnemende landen. Ook werd nog eens afgesproken om de volksgezondheid te beschermen tegen de commerciële belangen van de tabaksindustrie.

Protocol to Eliminate Illicit Trade in Tobacco Products

• Het WHO Protocol to Eliminate Illicit Trade in Tobacco Products is het eerste verdrag dat de internationale smokkel van tabaksproducten wil bestrijden ​[3]​. Het werd opgesteld in 2012. Aan de aanbodzijde wordt er onder andere een wereldwijd volg- en traceersysteem ontwikkeld. Het Protocol is op 25 september 2018 in werking getreden. Het wereldwijde volg- en traceersysteem van het Protocol sluit aan bij de artikelen 15 en 16 van de Europese Tabaksproductenrichtlijn (TPD), de enige maatregelen van de TPD die nog niet in 2016 geïmplementeerd waren. Alle vanaf 20 mei 2019 geproduceerde tabaksproducten moeten vanaf die datum in de EU voorzien zijn van unieke identificatiemarkeringen (ten behoeve van een volg- en traceersysteem) en veiligheidskenmerken. Momenteel zijn 64 landen partij bij dit protocol.
• De tweede bijeenkomst van de deelnemende landen voor het Protocol to Eliminate Illicit Trade in Tobacco Products vond plaats van 14 tot en met 17 november 2021 ​[4]​. Tijdens deze bijeenkomst werd er besloten om een fonds op te richten voor het verder bestrijden van de illegale handel in tabak. Ook werd er een stappenplan opgesteld voor de doorontwikkeling van het volg- en traceersysteem.

Tobacco Control Scale

De Tobacco Control Scale (TCS) meet op zes beleidsindicatoren de inspanningen van een land om het gebruik van tabak te ontmoedigen ​[5]​. De TCS is ontwikkeld  door de Association of European Cancer Leagues en werd voor het eerst toegepast in 2004. De TCS-score van een land wordt gebaseerd op objectieve indicatoren en op inschattingen van experts. Een studie uit 2015 in 13 Europese landen laat zien dat een hogere score op de TCS samenhangt met een lagere prevalentie van dagelijks roken onder jongeren ​[6]​.

• Momenteel worden 36 landen gescoord op de Tobacco Control Scale (TCS). Tussen 2016 en 2019 daalde Nederland op de TCS-ranglijst van de 9^e naar de 14^e plaats ​[5]​. Worden de maatregelen van het Nationaal Preventieakkoord (NPA) uitgevoerd, dan kan Nederland vanaf 2020 weer gaan stijgen op deze ranglijst ​[7]​.
• Net als bij de vorige meting uit 2016 stond ook in 2019 het Verenigd Koninkrijk op de 1^e plaats ​[5]​. Duitsland stond in 2019 helemaal onderaan op de 36^e plaats. In 2020 lag de rookprevalentie in het Verenigd Koninkrijk dan ook lager dan in Duitsland, 12% in het Verenigd Koninkrijk vergeleken met het dubbele van 24% in Duitsland.

Global Tobacco Industry Interference Index

Vanaf 2018 weert de Nederlandse overheid actief de inmenging van de tabaksindustrie, maar het kan wel nog beter. De Global Tobacco Industry Interference Index geeft daarbij aan in hoeverre een land actief de inmenging van de tabaksindustrie tegengaat​. Aan dit onderzoek werd deelgenomen door 80 landen, waarvan 16 Europese landen ​[8,9]​.

• Wereldwijd stond Nederland in 2021 op de zesde plaats, waarmee er wereldwijd slechts vijf landen waren die het in 2021 beter deden dan Nederland ​[9]​. Binnen Europa gekeken, stond Nederland in 2021 op de derde plaats en deden alleen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk het beter​. Wereldwijd stond het Verenigd Koninkrijk op de derde plaats en stond Frankrijk op de vierde plaats.
• Nederland heeft er vooral goed aan gedaan om de tabaksindustrie actief buiten de beleidsvorming over het Nationaal Preventieakkoord (NPA) te houden. Er zijn met name twee dingen die Nederland nog beter kan doen. In de eerste plaats dient de samenwerking tussen de douane en de tabaksindustrie te worden beperkt. In de tweede plaats dient er via het transparantieregister meer transparantie te komen over de contacten tussen de regering en de tabaksindustrie ​[10]​.

Aanvullende informatie