2.2.2 Nationaal Preventieakkoord: rookvrije omgeving en stoppen-met-rokenzorg

1. Een rookvrije omgeving: voortgang afspraken en doelstellingen

Accijnsverhoging

De regering verhoogde in 2020 de accijns van een pakje sigaretten (20 stuks) zodat de prijs van een  pakje sigaretten met 1 euro steeg ​[1]​.

Uitstalverbod

Sinds 1 juli 2020 zijn onder andere sigaretten, shag, sigaren en e-sigaretten uit het zicht gehaald bij supermarkten. Voor andere verkooppunten geldt dat zij sinds 1 januari 2021 tabaks- en rookwaren niet meer mogen tonen. Tabaksspeciaalzaken en winkels die ook dagbladen en loten verkopen, mogen rookwaren blijven uitstallen.

Neutrale verpakkingen

Voortgang: De invoering van neutrale verpakkingen is ingegaan per 1 oktober 2020. Vanaf die datum hebben verpakkingen een donkergroen-bruine kleur en zijn ze ontdaan van alle merkuitingen. Bij de uitwerking van de criteria voor standaardverpakkingen van sigaretten en shag zal worden aangesloten bij de regels voor standaardverpakkingen zoals die gelden in Noorwegen, Ierland, Hongarije, Groot-Brittannië en Frankrijk, waar deze maatregel recent is ingevoerd, zodat daarmee zoveel mogelijk uniformiteit wordt bereikt in het uiterlijk van standaardverpakkingen in Europa ​[2]​. Volgens de regering is de invoering van neutrale verpakkingen niet in strijd met relevante internationale verdragen en afspraken​[2]​.

Beperking verkooppunten

Sinds 1 januari 2022 is het verboden sigaretten en of shag te verkopen via sigarettenautomaten. De regering heeft verdere plannen om het aantal verkooppunten terug te brengen. Vanaf 2023 wordt de online verkoop verboden en vanaf 2024 de verkoop bij supermarkten. Na 2023 moet ook de verkoop bij tankstations en gemakszaken worden afgebouwd.

Rookverbod op schoolterreinen

Vanaf 1 augustus 2020 zijn de terreinen van de onderwijsinstellingen rookvrij ​[3,4]​. Dat was al eerder afgesproken ​[5]​. Uit onderzoek blijkt dat het welslagen van een rookvrij schoolplein sterk afhangt van de wijze waarop dit beleid wordt ingevoerd ​[6]​.

Sluiting rookruimtes

Eind september 2019 werden door een uitspraak van de Hoge Raad de rookruimtes in de horeca per direct verboden. Vanaf 1 april 2020 wordt het verbod op rookruimtes in de horeca gehandhaafd. Het rookverbod is per 2020 uitgebreid voor de e-sigaret met en zonder nicotine ​[7]​.

2. Effectieve en toegankelijke stoppen-met-rokenzorg: voortgang afspraken en doelstellingen

Stoppogingen

Het Nationaal Preventieakkoord had als doelstelling dat in 2020 van de rokers 50% een serieuze stoppoging zou doen en ten minste 20% daarbij gebruik zou maken van effectieve zorg. In 2020 deed echter 36% van de rokers een stoppoging, waarvan geschat werd dat 26% gebruik maakte van effectieve zorg ​[1]​.

Toegankelijke stoppen-met-rokenzorg

Doelstelling: In 2020 is er voor iedereen die wil stoppen toegankelijke stoppen-met-rokenzorg en ondersteuning zonder financiële drempels voor eerstelijnszorg programma’s.

Voortgang: Vanaf 1 januari 2020 brengen zorgverzekeraars het eigen risico voor eerstelijns stoppen- met-rokenzorg niet meer in rekening van de cliënt, al hanteren sommige zorgverzekeraars hierbij nog wel restricties. Voor veel, maar niet voor alle verzekerden is hiermee de stoppen-met-rokenzorg zonder financiële drempels beschikbaar gekomen ​[1]​.

Training van zorgverleners

Doelstelling: In 2020 zijn meer zorgverleners toegerust om motiverende gesprekken te voeren, vaker stopadvies te geven en iemand door te verwijzen.

Voortgang: Om deze doelstelling te halen ontwikkelt het Trimbos-instituut twee e-learnings, gericht op (1) het aangaan van een gesprek over stoppen met roken en (2) het bieden van een overzicht van gedragsmatige vormen van stoppen-met-rokenondersteuning. Deze e-learnings worden naar verwachting begin 2022 opgeleverd.

Stopadvies voor zwangere vrouwen

Doelstelling: In 2020 krijgen alle zwangere vrouwen die roken een stopadvies van de verloskundig zorgverlener op basis van motiverende gespreksvoering.

Voortgang: Uit een peiling in 2021 onder 51 Verloskundig SamenwerkingsVerbanden (VSV’s) blijkt dat rookstatus goed wordt uitgevraagd en geregistreerd; bijna alle verloskundigen en gynaecologen geven altijd of vaak een stopadvies ​[8]​. Aandachtspunten zijn met name doorverwijzen, terugvalpreventie en de overdracht van rookstatus in de keten.

Zorgpad stoppen met roken

Doelstelling: In 2020 is er in elke regio een ‘zorgpad stoppen met roken’ voor de verloskundige en medisch-specialistische zorg.

Voortgang: Uit de monitor ‘Stoppen-met-roken begeleiding in het Verloskundige SamenwerkingsVerband (VSV)’ uit 2021 bleek dat twee derde van de bevraagde VSV’s (33 van de 51) in 2021 beschikte over een zorgpad voor vrouwen die roken in de zwangerschap. Veertien VSV’s hebben een zorgpad voor vrouwen die gestopt zijn met roken vlak vóór, of in de zwangerschap ​[8]​. Vijf VSV’s beschikken over een zorgpad voor partners/huisgenoten die roken, en 13 VSV’s hebben een zorgpad voor stellen met een zwangerschapswens. Ten aanzien van de medisch-specialistische zorg zijn 10 regioteams in 2021 gestart (en ver gevorderd) met het opzetten van een zorgpad ‘Stoppen met roken’.

Aanvullende informatie