- Het aantal afdoeningen van het totaal aan misdrijfzaken door de rechter (in eerste aanleg) steeg in 2023 ten opzichte van 2022 met 6% [1]. In 2020 was er een sterke afname (23%) van het totaal aantal misdrijfzaken dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan. Deze daling hangt samen met de tijdelijke (gedeeltelijke) sluiting van de rechtbanken en de daling van het aantal dagvaardingen in 2020 in verband met de coronapandemie [2,4]. Daardoor is de voorraad strafzaken voor behandeling op zitting snel opgelopen. In reactie hierop heeft het Openbaar Ministerie (OM) meer zaken zelfstandig afgedaan [2,5–7].
- Het totaal aantal afdoeningen van Opiumwetzaken door de rechter (in eerste aanleg) steeg in 2023 met 8% ten opzichte van 2022. Vanaf 2018 is er een dalende trend ingezet; ondanks de stijging is het aantal afdoeningen van Opiumwetzaken nog fors lager dan in de periode 2014-2018.
- De stijging van het totaal aantal Opiumwetzaken in 2023 dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan, werd veroorzaakt door een toename in het aantal harddrugszaken en gecombineerde hard- en softdrugszaken. Het aantal softdrugszaken dat door de rechter is afgedaan in eerste aanleg daalde in 2023 met 5% ten opzichte van 2022. De dalende trend die is ingezet in 2018, zet zich met deze lichte daling voort. Het aantal harddrugszaken steeg in 2023 met 15% ten opzichte van 2022. In 2023 steeg het aantal combinatiezaken ook met 15%.
- In 2023 daalde het aandeel softdrugszaken in het totaal aantal Opiumwetzaken dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan ten opzichte van 2022: van 33% naar 29%. De dalende trend sinds 2016 lijkt hiermee door te zetten. In de jaren 2013-2017 bestond minimaal de helft van de afdoeningen uit softdrugszaken. Sinds 2016 daalde dit aandeel ten gunste van de harddrugszaken en de gecombineerde zaken. In 2023 is het aandeel harddrugszaken van 54% naar 57% gestegen. Het aandeel van de gecombineerde hard- en softdrugszaken is in 2023 licht gestegen ten opzichte van 2022: van 13% naar 14%.
Door de rechter afgedane Opiumwetzaken in eerste aanleg, naar hard- en softdrugs, 2013-2022I, aantallen en % [Figuur 16.4.9]
- In 2023 bleef het percentage Opiumwetzaken vrijwel gelijk met 8,8% van het totale aantal door de rechter in eerste aanleg afgedane zaken (niet alleen Opiumwet, maar alle zaken). De daling die in 2018 inzette, lijkt hiermee te stagneren.
Aandeel (%) van door de rechter afgedane Opiumwetzaken,I,II 2012-2021 [Tabel 16.4.5]
- Het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken door de rechter in eerste aanleg daalde in 2023 naar 8%. De ontwikkeling van het aandeel vrijspraken bij Opiumwetzaken hield door de jaren heen ongeveer gelijke tred met de stijging in vrijspraken bij alle misdrijfzaken die door de rechter in eerste aanleg zijn afgedaan. Maar het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken kwam in de periode 2012-2021 ruwweg één procentpunt hoger uit [3].
- In de afgelopen tien jaar was het aandeel vrijspraken bij softdrugszaken hoger dan bij harddrugszaken. In 2023 bleef het aandeel vrijspraken bij harddrugszaken vrijwel gelijk ten opzichte van 2022, ongeveer 7%. Het aandeel vrijspraken bij softdrugszaken is licht gedaald, van 14% in 2022 naar 12% in 2023. Het aandeel vrijspraken bij gecombineerde hard- en softdrugszaken bleef ook vrijwel gelijk, ongeveer 5%.
Aandeel vrijspraakI in eerste aanleg naar soort Opiumwetdelict, 2013-2022 [Figuur 16.4.10]
Aanvullende informatie
Bronnen
- 1.OM. Jaarbericht 2023. Den Haag: OM; 2024.
- 2.Meijer RF, Moolenaar DEG, Choenni R, Van den Braak SW. Criminaliteit en rechtshandhaving 2020: Ontwikkelingen en samenhangen. Den Haag: WODC; 2021 p. 1–190. (Cahier 2021-22).
- 3.Meijer RF, Moolenaar DEG, Choenni R, van den Braak SW. Criminaliteit en rechtshandhaving 2021: Ontwikkelingen en samenhangen. Den Haag; 2022.
- 4.Regioplan. Notitie opbrengsten groepsgesprekken. 2021.
- 5.Kamerstukken II, 2952497 [Internet]. 2020. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/06/25/tk-contouren-aanpak-achterstanden-strafrechtketen
- 6.Kamerstukken II, 3026347 [Internet]. 2020. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2020/09/18/tk-vervolg-aanpak-corona-achterstanden-strafrechtketen/tk-vervolg-aanpak-corona-achterstanden-strafrechtketen.pdf
- 7.Tijdelijke algemene regeling zaaksbehandeling Rechtspraak. Preambule. [Internet]. 2021. Available from: https://www.rechtspraak.nl/coronavirus-(COVID-19)/Paginas/COVID-19-tijdelijke-algemene-regeling-zaaksbehandeling-Rechtspraak.aspx#urgentezaken
Hoe te verwijzen
Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.