Illegale handel, bezit en productie 16.4.6 Sancties OM en rechter bij Opiumwetzaken

Van de Opiumwetzaken is bekend welke typen sancties door het Openbaar Ministerie (OM) en de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd. Een onderscheid wordt gemaakt in de sanctiecategorieën (zie ook bijlage B10). Het is van belang om hier te melden dat in één zaak meerdere typen sancties kunnen voorkomen.
In Opiumwetzaken werden in 2021 het vaakst taakstraffen opgelegd. Daarna volgden (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen (opgelegd door de rechter) en financiële sancties door het OM. Dit beeld is onveranderd ten opzichte van de voorgaande vijf jaren.
Het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een taakstraf, was 5% in 2021. Sinds 2012 schommelt dit percentage rond 5%. Het aandeel zaken waarin de rechter een taakstraf oplegde, was 47% in 2021. Sinds 2018 is dit aandeel stabiel.
Het aandeel zaken waarin de rechter een (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, is in 2021 gelijk aan 2020: 41%. Hiermee lijken de cijfers vanaf 2019 te stabiliseren. Het aandeel zaken waarin de rechter een geheel voorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, was in 2021 gestegen tot 19%. Dit aandeel steeg in 2017-2020 en schommelt sinds 2012 rond 20%.
In 2021 was het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een financiële sanctie 11%. Sinds 2012 is dit aandeel gehalveerd. Het aandeel zaken waarin de rechter in 2021 een geldboete oplegde, was 11%. Sinds 2012 schommelde dit aandeel rond 12%.

Opiumwetzaken naar sanctietype OM of rechter in eerste aanleg, 2012-2021, in aantal en %^I [Figuur 16.4.11]

Bij de sanctietypen die voor Opiumwetzaken door het OM of de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd, kan onderscheid worden gemaakt naar hard- en softdrugszaken afzonderlijk en voor combinatiezaken van hard- én softdrugs.
In 2021 werden in softdrugszaken het vaakst taakstraffen opgelegd. In harddrugszaken werden in 2021 het vaakst (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen en taakstraffen opgelegd.
Voorwaardelijke vrijheidsstraffen werden voornamelijk opgelegd bij softdrugszaken en in mindere mate bij harddrugszaken.
Bij harddrugszaken en softdrugszaken was er ook in 2021 weinig verandering in het sanctiebeeld ten opzichte van voorgaande jaren. Bij de gecombineerde hard- en softdrugszaken speelden OM-sancties (zowel de financiële sanctie als de taakstraf) een betrekkelijk geringe rol. In deze zaken werden voornamelijk (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd, gevolgd door taakstraffen opgelegd door de rechter.

Aanvullende informatie

Nationale Drug Monitor, editie 2023. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.