2.1.2.5 Lachgas

In het kort: Sinds 1 januari 2023 is recreatief gebruik van lachgas verboden en staat het op lijst II van de Opiumwet. Dit verbod is ingesteld vanwege de gezondheidsrisico’s en het verkeersgevaar die ontstaan door het toenemende gebruik van lachgas als partydrug. Medisch, industrieel en culinair gebruik blijft onder strikte voorwaarden toegestaan. De overheid handhaaft actief, investeert in voorlichting en onderzoekt afvalschade. Hoewel het gebruik van lachgas sinds 2019 is afgenomen, blijft het voor jongeren vaak nog beschikbaar ondanks het verbod.

Wat is lachgas en waarom is het verboden?

Lachgas, ook wel distikstofmonoxide genoemd, is een gas dat wordt gebruikt in de medische en industriële sector. Lachgas wordt echter steeds vaker gebruikt als roesmiddel en partydrug, wat gevaren voor de volksgezondheid met zich meebrengt. Om deze gevaren te beperken is lachgas vanaf 1 januari 2023 op lijst II van de Opiumwet geplaatst. Dit betekent dat het verboden is om lachgas te verkopen, te importeren, te exporteren of in bezit te hebben voor recreatief gebruik.

Legale toepassingen van lachgas

Lachgas wordt legaal gebruikt in de zorg, voor technische doeleinden en als voedingsadditief. Bedrijven die lachgas voor medische doeleinden verkopen, moeten een speciale ontheffing aanvragen op basis van de Opiumwet. Er wordt gewerkt aan regelgeving, waardoor een ontheffing voor de medische toepassing van lachgas niet langer nodig is. De verkoop van kleine lachgasampullen voor voedselbereiding is toegestaan, maar sinds november 2022 alleen tot tien ampullen per keer en alleen aan mensen van 18 jaar of ouder ​[1]​.

Waarom was het verbod nodig?

Lachgas viel eerst onder de Geneesmiddelenwet. Recreatief gebruik werd daarbij gezien als onrechtmatig gebruik van een geneesmiddel. Dat veranderde na uitspraken van het Europees Hof van Justitie in 2014 en de Hoge Raad in 2016. Sindsdien werd recreatief gebruik niet meer als onrechtmatig gezien en viel de verkoop van lachgas onder de Warenwet. Om de risico’s en de laagdrempelige beschikbaarheid van lachgas te beperken, is het later op lijst II van de Opiumwet geplaatst ​[2]​.

Hoe wordt het verbod gehandhaafd?

Er is in 2022 14 miljoen euro structureel beschikbaar gesteld voor de handhaving van het lachgasverbod ​[3]​. Handhavers kunnen boetes opleggen als ze lachgasflessen of ampullen vinden op plekken waar deze niet verkocht of gebruikt mogen worden, bijvoorbeeld in voertuigen.

Lachgasgebruik in het verkeer

Uit onderzoek blijkt dat lachgas de waarneming en het reactievermogen negatief beïnvloedt. Daarnaast kunnen handelingen met ballonnen in de auto de bestuurder afleiden van het verkeer. Hierdoor is het onveilig om tijdens en na het gebruik van lachgas deel te nemen aan het verkeer. Volgens de politie is het aantal verkeersongelukken waarbij lachgas een rol speelde in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Lachgas is tot 60 minuten na inademen nog in bloed en adem te meten, waardoor handhavers het gebruik van lachgas betrouwbaar kunnen vaststellen ​[4]​. Voor meer informatie over lachgasgebruik in het verkeer, zie: Lachgas – Incidenten.

Wat doet de overheid om overlast door lachgas te voorkomen?

Lachgasoverlast verwijst naar de negatieve gevolgen van recreatief lachgasgebruik in de samenleving. Het gebruik van lachgas kan leiden tot gezondheidsproblemen, zoals acute vergiftiging en neurologische schade. Daarnaast veroorzaakt het gebruik van lachgas in het verkeer ernstige verkeersincidenten en ongelukken. Hierover is meer informatie te vinden op de pagina’s: Lachgas – Incidenten en Lachgas – Ziekte en sterfte. Om deze overlast te voorkomen, heeft de overheid besloten het recreatieve gebruik van lachgas landelijk te verbieden. Door dit verbod vervallen sommige gemeentelijke regels over lachgas. Andere regels die gericht zijn op het voorkomen van gevaar of overlast, blijven echter van kracht. Er wordt veel aandacht besteed aan voorlichting, bijvoorbeeld via de campagne ‘Rij Ballonvrij’. Ook zijn er informatiematerialen ontwikkeld voor jongeren en hun omgeving over de risico’s van lachgasgebruik ​[5,6]​.

Daarnaast kan lachgasgebruik leiden tot gevaarlijke situatie, zoals explosies in afvalovens, als lachgasflessen en patronen in afvalcontainers worden gegooid. De overheid heeft besloten geen schadevergoeding te geven aan afvalverwerkers voor de schade door lachgasflessen en patronen. Wel heeft het Rijk 450.000 euro vrijgemaakt voor een pilot omtrent het detecteren van flessen en patronen om explosies te voorkomen. Het kabinet wil deze pilot in samenwerking met gemeenten, inzamelaars, afvalwerkers en andere relevante partijen opstarten. Deze pilot is momenteel nog niet in uitvoering ​[7]​.

Wat zijn de effecten van het lachgasverbod?

Tussen 2019 en 2023 is het gebruik van lachgas in Nederland afgenomen. Het is nog niet duidelijk hoeveel invloed het verbod op 1 januari 2023 heeft gehad op het gebruik van lachgas [6]. Voor meer informatie over het lachgasverbod, zie onze pagina over lachgas. Het Trimbos-instituut onderzocht in 2023 de invloed van het lachgasverbod op de verkrijgbaarheid van lachgas onder jongeren. Van de jongeren die in 2022 lachgas gebruikten, was 88% op de hoogte van het verbod. Toch zei 39% dat ze geen verschil merkten in de beschikbaarheid van lachgas; het was nog net zo makkelijk te verkrijgen. 50% vond het moeilijker om lachgas te krijgen, maar het was nog steeds mogelijk, terwijl 10,9% zei dat het voor hen niet meer mogelijk was om lachgas te kopen ​[8]​.

Aanvullende informatie