13.6.2 Incidenten

In het kort: Na een jarenlange stijging daalde in 2022 het aantal meldingen bij de Monitor Drugsincidenten van patiënten met een acute vergiftiging met lachgas. Wel waren er meer meldingen van patiënten die neurologische schade opliepen na excessief lachgasgebruik. Ook bij het NVIC daalde het aantal telefonische informatieverzoeken over lachgas in 2022, maar was bij ruim een derde van de informatieverzoeken sprake van aan lachgas gerelateerde neurologische klachten. In 2020 rapporteerde de politie een toename in het aantal verkeersongelukken waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde. Op 1 januari 2023 is het lachgasverbod in werking getreden. Het is nog niet duidelijk wat de invloed van het verbod is op het gebruik van lachgas (in het verkeer) en het aantal incidenten.

Snel naar:

Drugsgerelateerde incidenten

In 2022 werden in totaal 6.411 drugsincidenten geregistreerd. Het gebruik van lachgas werd bij 121 (2%) van de incidenten gemeld, waarvan 65% als enige gebruikte drug (monogebruik) met of zonder alcohol. Bij de overige incidenten was lachgas in combinatie met één of meer andere drugs gebruikt, meestal met cannabis, cocaïne en/of een onbekende drug.

• Het aandeel lachgasintoxicaties (als enige drug of in combinatie met één of meerdere andere drugs) steeg tussen 2017 en 2021 van respectievelijk <1% en 2% naar 7% in MDI- en LIS-ziekenhuizen. In 2022 daalde dit weer naar 5% bij zowel MDI- als LIS-ziekenhuizen.
• Hoewel het aandeel gemelde incidenten met lachgas na een jarenlange stijging in 2022 dus daalde, waren er wel meer meldingen van patiënten die neurologische schade opliepen na excessief lachgasgebruik. In tenminste 19% van de in 2022 bij de MDI gemelde incidenten met lachgas als enige drug (met of zonder alcohol) was sprake van neurologische uitvalsverschijnselen, zoals krachtverlies in armen en benen, sensitiviteits-, coördinatie- en loopstoornissen en blijvende tintelingen en/of pijn in de ledematen.
• In 2022 werd 10% van de geregistreerde incidenten met lachgas als enige drug (met of zonder alcohol) gemeld door ambulancediensten, 28% door MDI-ziekenhuizen, 54% door LIS-ziekenhuizen 3% door forensisch artsen, en 5% door EHBO-diensten.
• In 2022 werd 29% van de lachgaspatiënten behandeld voor een onder invloed opgelopen trauma, dit is meer dan bij andere drugs (11%).Het ging hierbij vaak om hoofdletsel en/of botbreuken, maar ook om bevriezingsletsel op de huid door onzorgvuldig gebruik van de lachgascilinder.
• Lachgaspatiënten zijn de jongste groep patiënten met een drugsintoxicatie (mediane leeftijd in 2022: 22 jaar). Van de lachgaspatiënten is 7% minderjarig.

Verkeersongevallen

• Lachgas verstoort de waarneming en het reactievermogen en handelingen met ballonnen in de auto kunnen de aandacht afleiden van het verkeer. Hierdoor is het niet veilig om tijdens en na het gebruik van lachgas deel te nemen aan het verkeer.
• Volgens cijfers van de politie is het aantal verkeersincidenten waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde de afgelopen jaren flink toegenomen, van 2652 in 2019 naar 5102 in 2020 ​[4–6]​.
• Ook in 2021 lijken de cijfers stabiel hoog, 4860 incidenten in totaal. Het gaat dan bijvoorbeeld om incidenten waarbij sprake was van het rijden onder invloed, onveilig rijgedrag, maar ook om verkeersongelukken ​[4]​.
• Het aantal verkeersongelukken waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde nam toe van 2019 naar 2020. Het gaat hierbij om ongelukken met blikschade (213 in 2019; 319 in 2020), maar ook om ongelukken met letsel (100 in 2019; 145 in 2020) en zelfs met dodelijke afloop (16 in 2019; 25 in 2020) ​[4]​.
• Een belangrijke kanttekening bij deze cijfers is dat niet met een blaas-, bloed- of speekseltest kan worden gemeten of iemand onder invloed is van lachgas. Bij de hierboven genoemde aantallen was er op enigerlei wijze sprake van lachgas. Het kan dan gaan om het daadwerkelijk gebruik, maar bijvoorbeeld ook dat er een tankje en/of ballonnen in een voertuig werden aangetroffen. Er kan dus niet met zekerheid worden vastgesteld of lachgasgebruik de directe aanleiding is geweest van deze incidenten. 
• De universiteit van Maastricht heeft samen met TNO en het LUMC in opdracht van de politie onderzocht of lachgas kan worden aangetoond in ademlucht en bloed ​[7]​. Uit het onderzoek blijkt dat lachgasgebruik tot tenminste 60 minuten na inhalatie meetbaar is in ademlucht en bloed. Tevens blijkt uit het onderzoek dat het gebruik van lachgas de rijvaardigheid aantast. Het onderzoek concludeert dat het technisch haalbaar is een meetinstrument voor opsporing en handhaving te ontwikkelen.

In 2022 heeft VeiligheidNL onderzoek gedaan naar middelengebruik (alcohol, drugs en rijgevaarlijke medicijnen) onder verkeersslachtoffers in de periode 2012-2021. Er zijn gegevens verzameld bij de SEH’s van 14 LIS-ziekenhuizen ​[2]​. De hieronder genoemde cijfers zijn een ondergrens van het werkelijke aantal verkeerslachtoffers dat lachgas heeft gebruikt, omdat er op de SEH-afdeling niet altijd wordt gevraagd naar middelen- of medicijngebruik voorafgaand aan een ongeval. Sommige percentages zijn gebaseerd op kleine aantallen en moeten daarom voorzicht worden geïnterpreteerd.

• Lachgas is, na cannabis, cocaïne en GHB, de vierde meest gebruikte drug bij verkeersslachtoffers op de SEH van LIS-ziekenhuizen ​[2]​.
• Van alle 7.179 verkeersslachtoffers op de SEH tussen 2012 en 2021 die alcohol en/of drugs hadden gebruikt (inclusief passagiers en voetgangers), had 0,3% (n=20) lachgas gebruikt al dan niet in combinatie met alcohol of andere drugs, 0,1% (n=10) gebruikte uitsluitend lachgas.
• Van alle verkeersslachtoffers op de SEH die voorafgaand aan het ongeval alcohol en/of drugs hadden gebruikt (2012-2021), was 20,0% (n=1.434) bestuurder van een gemotoriseerd voertuig. Van hen had 0,3% (n=4) lachgas gebruikt al dan niet in combinatie met alcohol of andere drugs, 0,2% (n=3) had uitsluitend lachgas gebruikt.
• Van alle verkeersslachtoffers op de SEH die voorafgaand aan het ongeval alcohol en/of drugs hadden gebruikt (2021-2021) was 72,8% fietser (inclusief elektrische fiets) (n=5.224). Van hen had 0,1% (n=3) lachgas gebruikt al dan niet in combinatie met alcohol of andere drugs, geen van hen had uitsluitend lachgas gebruikt.

In 2023 heeft TeamAlert een online vragenlijst onderzoek uitgevoerd onder jongeren tussen de 16 en 24 jaar waarin zij werden gevraagd hun mening te delen over het ingevoerde lachgasverbod ​[8]​. In totaal hebben 1565 jongeren de vragenlijst ingevuld, de gemiddelde leeftijd bedroeg 18,6 jaar.

• Van de 1565 jongeren gaf 19% aan wel eens lachgas te gebruiken. Dit is hoger dan het gebruik in de algemene bevolking (zie § 13.2.2). Het lijkt er dus op dat relatief veel lachgasgebruikers hebben gereageerd op de oproep om de vragenlijst in te vullen. De meerderheid van de lachgasgebruikers (70%) gaf aan dit één keer per maand of minder te doen.
• Van de 301 lachgasgebruikers gaven 29 gebruikers (10%) aan wel eens lachgas te gebruiken in het verkeer. Van de 29 lachgasgebruikers in het verkeer gaven 10 gebruikers aan dit wel eens te doen als bestuurder van een auto. Mannen deden dit vaker dan vrouwen.
• Van de 29 lachgasgebruikers in het verkeer geeft een derde (33%) aan dat hun lachgasgebruik in het verkeer sinds het verbod ongeveer gelijk is gebleven, meer dan de helft (57%) geeft aan dat hun gebruik in het verkeer is verminderd (variërend van een beetje geminderd tot volledig gestopt) en 10% geeft aan dat hun gebruik in het verkeer is toegenomen.

Informatieverzoeken over acute vergiftigingen

Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) voorziet artsen en andere hulpverleners van informatie over de mogelijke gezondheidseffecten en behandeling van acute vergiftiging ​[3]​. De hieronder genoemde gegevens betreffen enkel informatieverzoeken, dit geeft geen informatie over het daadwerkelijke aantal lachgasblootstellingen of -vergiftigingen. Ook de mate waarin de hulpverleners kennis hebben (opgebouwd) over het middel zal van invloed zijn op het aantal informatieverzoeken. Bij het interpreteren van trendgegevens moet hier rekening mee worden gehouden. Daarnaast bestaat in Nederland geen meldingsplicht voor acute vergiftigingen.

• Het aantal telefonische informatieverzoeken voor lachgas is in 2022 verder gedaald naar 72 verzoeken. Lachgas staat hiermee op de zevende plaats in de top 10 van de drugs (exclusief NPS) met het hoogste aantal telefonische informatieverzoeken.
• Er waren in 2022 166 raadplegingen op de website www.vergiftigingen.info. In de categorie drugs (exclusief NPS) stond lachgas op de zevende plaats.
• De website bevat sinds januari 2022 informatie over lachgas. Vermoedelijk wordt een deel van de telefonische informatieverzoeken sindsdien via de website afgehandeld.
• Sinds 2015 was bij een groot deel van de informatieverzoeken sprake van regelmatig gebruik en/of het gebruik van lachgas in grote hoeveelheden (50 of meer ballonnen tijdens één sessie. Dit suggereert dat lachgas verslavend kan zijn. Recent onderzoek naar bij het NVIC gemelde blootstellingen toonde aan dat de meerderheid van de patiënten met problematisch lachgas gebruik verslavingskenmerken vertoont (volgens DSM-IV en DSM-V criteria) ​[9]​. Lees meer over problematisch lachgasgebruik op deze pagina.
• Bij ruim een derde van de informatieverzoeken was er sprake van lachgas gerelateerde neurologische klachten (tintelingen of een verdoofd gevoel in armen en/of benen). Dit kan wijzen op neurologische stoornissen door een vitamine B12-tekort, dat kan ontstaan door overmatig lachgasgebruik. Lees meer over neurologische stoornissen door overmatig lachgasgebruik op deze pagina.
• Sinds 1 januari 2023 staat lachgas op lijst II van de Opiumwet, waardoor verkoop voor recreatief gebruik verboden is. Het NVIC verwacht dat dit verbod zal leiden tot een afname van het aantal blootstellingen bij het NVIC

Aanvullende informatie