13.6.2 Incidenten

In het kort: In de Monitor Drugsincidenten (MDI) werd tussen 2017 en 2021 een toename in het aandeel gemelde gezondheidsincidenten met lachgas op de spoedeisende hulp geregistreerd. In tenminste 10% van de in 2021 gemelde incidenten met lachgas was sprake van (ernstige) neurologische uitvalsverschijnselen. Bij het NVIC is het aantal informatieverzoeken over gezondheidsklachten na lachgasgebruik na een jarenlange stijging in 2021 gedaald. Volgens cijfers van de politie is het aantal verkeersincidenten waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde de afgelopen jaren flink toegenomen.

Snel naar:

Monitor Drugsincidenten

In 2021 werden in totaal 3.984 drugsincidenten geregistreerd. Het gebruik van lachgas werd bij 141 (4%) van de incidenten gemeld, waarvan 68% als enige gebruikte drug (monogebruik) met of zonder alcohol. Bij de overige incidenten was lachgas in combinatie met één of meer andere drugs gebruikt, meestal met cannabis (35%), ecstasy (33%), cocaïne (20%) en/of GHB (15%). Het aandeel lachgasintoxicaties (als enige drug of in combinatie met één of meerdere andere drugs) steeg tussen 2017 en 2021 van 1% naar 7% in zowel MDI- als LIS-ziekenhuizen. Bij ambulancediensten is de toename in dezelfde tijd minder fors en maken incidenten met (onder andere) lachgas minder dan 2% van het totaal aantal meldingen uit. EHBO-diensten meldden anno 2021 geen incidenten met lachgas, vermoedelijk door een verbod op de verkoop van lachgas in de horeca en op evenementen in veel gemeenten.

Kenmerken patiënten en incidenten gerelateerd aan gebruik van lachgas

• In 2021 werd 7% van de geregistreerde incidenten met lachgas gemeld door ambulancediensten, 41% door MDI-ziekenhuizen, 44% door LIS-ziekenhuizen en 7% door forensisch artsen. EHBO-diensten meldden geen incidenten met lachgas.
• In tenminste 10% van de in 2021 gemelde incidenten met lachgas was sprake van (ernstige) neurologische uitvalsverschijnselen, zoals krachtverlies in armen en benen, sensitiviteits-, coördinatie- en loopstoornissen en blijvende tintelingen en/of pijn in extremiteiten. Andere patiënten zochten hulp voor duizeligheidsklachten (39%), misselijkheid (29%), buik- (20%) en hoofdpijn (18%), opwinding (14%) of angsttoestanden (13%). Veel van hen hadden last van een verhoogde hartslag (33%), bloeddruk (25%) en/of versnelde ademhaling (11%) of flauwvallen (18%). Ook ernstige bijwerkingen als insulten (9%), psychoses (9%) en hartritmestoornissen (4%) werden gemeld. Twee op de vijf lachgaspatiënten waren bewusteloos.
• Bij 22% van de in 2021 geregistreerde incidenten met lachgas als enige gebruikte drug werd ook alcohol gebruikt.
• Patiënten met een lachgas-intoxicatie zijn relatief jong. De mediane leeftijd van patiënten met een lachgas-intoxicatie bedroeg in 2021 22 jaar. Ter vergelijking: de mediane leeftijd van de gemiddelde patiënt die werd gezien voor een drugsintoxicatie bedroeg 31 jaar.

Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum

Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) voorziet artsen en andere hulpverleners van informatie over de mogelijke gezondheidseffecten en behandeling van acute vergiftiging ​[2]​.

• Het aantal telefonische gemelde blootstellingen aan lachgas is na een jarenlange stijging in 2021 gedaald. In totaal werden 98 blootstellingen aan lachgas telefonisch gerapporteerd, lachgas staat hiermee op de vijfde plaats in de top 10 van de drugs met het hoogste aantal telefonisch gemelde blootstellingen. In 2020 ging het nog om 144 meldingen.
• Net als in voorgaande jaren ging het in 2021 bij een groot aandeel van de meldingen over regelmatig gebruik en/of het gebruik van lachgas in grote hoeveelheden (50 of meer ballonnen in een keer). Bij ongeveer de helft van de meldingen was er sprake van lachgas uit (grote) tanks/cilinders.
• Bij ruim een derde van de meldingen was er sprake van tintelingen of een verdoofd gevoel in armen en/of benen. Dit kan wijzen op neurologische stoornissen door een vitamine B12-tekort, dat kan ontstaan door overmatig lachgasgebruik.

Verkeersincidenten

Lachgas verstoort de waarneming en het reactievermogen en handelingen met ballonnen in de auto kunnen de aandacht afleiden van het verkeer. Hierdoor is het niet veilig om tijdens en na het gebruik van lachgas deel te nemen aan het verkeer.

• Volgens cijfers van de politie is het aantal verkeersincidenten waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde de afgelopen jaren flink toegenomen, van 2652 in 2019 naar 5102 in 2020 ​[3–5]​.
• Ook in 2021 lijken de cijfers stabiel hoog, 4860 incidenten in totaal. Het gaat dan bijvoorbeeld om incidenten waarbij sprake was van het rijden onder invloed, onveilig rijgedrag, maar ook om verkeersongelukken ​[3]​.
• Het aantal verkeersongelukken waarbij lachgas vermoedelijk een rol speelde nam toe van 2019 naar 2020. Het gaat hierbij om ongelukken met blikschade (213 in 2019; 319 in 2020), maar ook om ongelukken met letsel (100 in 2019; 145 in 2020) en zelfs met dodelijke afloop (16 in 2019; 25 in 2020) ​[3]​.
• Een belangrijke kanttekening bij deze cijfers is dat niet met een blaas-, bloed- of speekseltest kan worden gemeten of iemand onder invloed is van lachgas. Bij de hierboven genoemde aantallen was er op enigerlei wijze sprake van lachgas. Het kan dan gaan om het daadwerkelijk gebruik, maar bijvoorbeeld ook dat er een tankje en/of ballonnen in een voertuig werden aangetroffen. Er kan dus niet met zekerheid worden vastgesteld of lachgasgebruik de directe aanleiding is geweest van deze incidenten. 
• Er is momenteel onderzoek gaande om uit te zoeken of lachgas kan worden aangetoond in adem. In opdracht van de politie is een onderzoeksvoorstel ingediend voor het meten van lachgas in adem en het vaststellen van grenswaarden van lachgas. Het onderzoek is halverwege 2021 gestart en duurt maximaal 18 maanden ​[6]​.

Jongeren komen soms samen met auto’s om lachgas te gebruiken. Uit een enquête uit 2019 van Stichting TeamAlert in samenwerking met de NOS blijkt dat veel jongeren zich niet bewust zijn van de risico’s van het rijden onder invloed. Van de jongeren uit deze enquête die wel eens lachgas in de auto gebruiken, gebruikt 45% als bestuurder (in totaal 193 jongeren). Van hen geeft een meerderheid (57,2%) aan te gebruiken terwijl de auto rijdt. Bijna de helft (47,2%) zegt te gebruiken omdat ze denken dat het hun rijstijl niet beïnvloedt ​[7]​.

De toename van het aantal processen-verbaal van de politie waarbij lachgas werd genoemd, is aanleiding geweest voor de Minister van Infrastructuur en Waterstaat om een campagne “Lachgas in het verkeer” te ontwikkelen. Deze campagne www.rijballonvrij.nl is gestart op 19 november 2020. De campagne is specifiek gericht op het gebruik van lachgas in het verkeer. Zie voor meer informatie over de wetgeving rondom lachgasgebruik in het verkeer Hoofdstuk 2 beleid.

Brandwonden

Brandwondencentra in Nederland sloegen in april 2019 alarm vanwege de snelle opkomst van letsel geassocieerd met lachgas gebruik ​[8]​. In korte tijd waren er 14 slachtoffers met bevriezingsverschijnselen van de huid tot op de onderhuidse vetlaag, dat komt overeen met 2e of 3e-graads brandwonden, waarvoor een operatie nodig is en blijvende littekens ontstaan ​[9]​.

• De bevriezingen ontstonden door het vastklemmen van een cilinder lachgas en dus vrijwel altijd aan de bovenbenen. Doordat de persoon die de ballonnen vult zelf gebruikt, wordt de sterke afkoeling van de fles niet waargenomen en ontstaan de klachten pas later.
• De gevallen kwamen plots, en in een korte tijd, namelijk tijdens de eerste periode van het lenteseizoen van 2019. Daarvoor waren er geen meldingen van dit type letsel. Naar verwachting is het aantal ongevallen gestegen, maar cijfers ontbreken. 

Aanvullende informatie