13.3.4 Uitgaande jongeren en jongvolwassenen

In het kort: De onderzoeken naar het lachgasgebruik onder uitgaanders laten zien dat de prevalentie van het gebruik hoger ligt dan in de algemene bevolking. Voor sommigen is lachgas een secundair middel dat wordt gebruikt in combinatie met andere drugs, maar er zijn ook groepen waarin lachgas de primaire drug is. Het gebruik komt ook op verschillende locaties voor: in clubs, op festivals, thuis en buiten. In het Grote Uitgaansonderzoek 2020 blijkt dat het merendeel incidenteel gebruikt, in ieder geval niet vaker dan één keer per maand. Toch zijn er ook groepen waarin frequent en in grote hoeveelheden wordt gebruikt. Dit is met name zorgelijk omdat de risico’s van lachgasgebruik niet bij iedereen bekend zijn.

Snel naar:

Uitgaanders in Nederland

In Het Grote Uitgaansonderzoek (HGU) 2020 ​[1]​ is het middelengebruik in kaart gebracht van 4.824 uitgaande jongeren en jongvolwassenen van 16-35 jaar die in het afgelopen jaar tenminste één keer een festival of club hebben bezocht.

• In HGU 2020 had meer dan de helft van de uitgaande jongeren en jongvolwassenen ooit wel eens lachgas gebruikt en een derde gebruikte lachgas in het afgelopen jaar (zie tabel hieronder).
• Lachgas werd in deze groep uitgaanders door de helft van de laatste-jaar-gebruikers incidenteel gebruikt: 81,6% van alle laatste-jaar-gebruikers nam het 1 of een paar keer. Ook gebruikte 15,6% maandelijks of een paar keer per maand. Het overige (kleine) deel gebruikte wekelijks of vaker.
• Lachgas wordt in deze steekproef zowel op feesten als thuis gebruikt. Op de vraag waar ze lachgas gebruiken, noemde 46,1% van de laatste-jaar-gebruikers een club of discotheek, 35,1% een festival, maar ook 40,2% gebruikte op een huisfeest en 39,6% thuis of bij vrienden thuis. Gebruik ‘buiten’ kwam in deze steekproef minder vaak voor (5,3%).
• Aan de laatste-jaar-gebruikers werd ook gevraagd hoe veel ballonnen met lachgas ze meestal op een gebruiksdag nemen. Dit is apart uitgevraagd voor een uitgaansdag en een dag waarop niet wordt uitgegaan. Gemiddeld gebruikten zij 5 ballonnen op een niet-uitgaansavond en 4 op een uitgaansavond.

In HGU 2020 is respondenten ook gevraagd of zij zelf vinden dat zij te vaak of teveel lachgas gebruiken en of zij zouden willen minderen of stoppen met het gebruik van lachgas. Er is niet gevraagd in welke tijdsperiode de respondenten dit zouden willen doen.

• Ongeveer 1 op de 10 lachgasgebruikers (10,5%) vindt dat zij zelf te veel of te vaak gebruiken.
• Het percentage gebruikers dat wilt stoppen of minderen ligt hoger. Het aandeel gebruikers dat wil stoppen (32,6%) ligt hoger dat het aandeel dat wel zou willen minderen (23,4%). Meer frequente dan niet-frequente gebruikers zouden willen minderen (30,0% versus 21,6%). 
• Voor stoppen lag het juist andersom: 25,7% van de frequente gebruikers zou willen stoppen, tegenover 34,2% van de niet-frequente gebruikers. De drempel om te stoppen lijkt voor frequente gebruikers dus hoger.

Verdiepend onderzoek naar lachgasgebruikers in 2017

Een jaar na Het Grote Uitgaansonderzoek uit 2016 is een vervolgstudie onder de laatste-jaar-gebruikers van lachgas uit HGU 2016 uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in gebruikspatronen van lachgas onder deze specifieke groep ​[4]​. Zie voor een uitgebreide beschrijving van deze resultaten het Jaarbericht van de Nationale Drug Monitor 2018 ​​[5]​ of bekijk het rapport.

Uitgaanders in Amsterdam en Gooi en Vechtstreek

De Antenne-monitor volgt het middelengebruik onder uitgaande jongeren in Amsterdam en in de Gooi en Vechtstreek middels vragenlijsten onder wisselende groepen jongeren en jongvolwassenen.

• In 2017 werd een enquête gehouden onder bezoekers van clubs en festivals. Het percentage laatste-jaar-gebruikers van lachgas daalde tussen 1998 en 2008, maar vervijfvoudigde naar 57% in 2013. Van de club-en festivalbezoekers in 2017 had 71% ooit lachgas gebruikt, gemiddeld voor het eerst op hun 21e jaar. Ruim de helft (52%) gebruikte het laatste jaar lachgas en 22% in de laatste maand (zie tabel hieronder) ​[6]​.
• De enquête uit 2018 laat zien dat lachgas ook onder bezoekers van cafés veel wordt gebruikt: meer dan de helft (54,3% in de Gooi- en Vechtstreek en 62,4% in Amsterdam) heeft ervaring met het middel. Ongeveer 1 op de 8 cafébezoekers gebruikte lachgas in de afgelopen maand ​[7,8]​.
• In Amsterdam nam het percentage cafébezoekers dat ervaring had met lachgas toe van 46,1% in 2014 naar 62,4% in 2018, maar het laatste-jaar-gebruik en laatste-maand-gebruik bleef in deze periode stabiel.
• Ook in dit onderzoek werd gezien dat lachgas gebruikt werd in uiteenlopende groepen wat betreft geslacht, leeftijd, herkomst, woonplaats en opleidingsniveau. Wel was het gebruik in het laatste jaar hoger onder personen jonger dan 20 jaar en onder 20-24 jarigen dan onder andere leeftijdsgroepen en werd lachgas vaker door studerende dan door werkende cafébezoekers gebruikt.

In de Antenne-monitor Amsterdam van 2019 zijn ook kwalitatieve gegevens van sleutelfiguren uit het Amsterdamse uitgaansleven verzameld ​[3]​.

• Sleutelfiguren uit het uitgaansleven zeggen dat lachgas met name nog populair is in het urbanmilieu, en vooral bij jonge groepen (met weinig drugservaring) die lachgas niet als een echte drug zien. In het dancemilieu wordt lachgas vooral als een secundair middel gebruikt en vaak in combinatie met andere drugs ​[6]​.
• Sinds een paar jaar worden de losse lachgaspatronen vaker vervangen door grote lachgastanks. Dit leidt soms tot een hogere dosering (meer lachgasballonnen per sessie) en frequentie van gebruik.

Uitgaanders in Den Haag

In het Haags Uitgaansonderzoek 2019, een uitgaansonderzoek van GGD Haaglanden, is het middelengebruik van 519 uitgaande jongeren en jongvolwassenen van 15-35 jaar op vier Haagse uitgaanslocaties in kaart gebracht ​[9]​. De studie werd ook in 2017 en 2015 ​[10]​ uitgevoerd, en combineert eveneens een vragenlijst en panelinterviews met sleutelfiguren uit het Haagse uitgaansleven.

• In 2019 had tweederde (66%) van de bezoekers van Haagse uitgaanslocaties ooit lachgas gebruikt, in 2017 was dit 56%. 43% gebruikte in het afgelopen jaar en 16% in de afgelopen maand. Het gebruik van lachgas was het hoogst onder de jonge uitgaanders (jonger dan 25 jaar).
• Het gebruik van lachgas varieert sterk tussen de onderzochte netwerken, in sommige uitgaansnetwerken wordt het nauwelijks gebruikt terwijl in een ander netwerk 60% wekelijks gebruikt.
• Over het algemeen signaleren de panelleden een toename in gebruik. Lachgas is zichtbaar, en mensen hebben het ‘gewoon’ thuis liggen. 
• Voor de meeste uitgaanders ligt de dosering tussen 1 en 6 ballonnen op een avond, op een festival beperkt het gebruik zich en is het ‘leuk tussendoor’, maar thuis kan het aantal ballonnen hoger oplopen.
• In de netwerken in Den Haag e.o. werd lachgas door jongeren vooral gezien ‘als een grappige toevoeging’, doordat het goedkoop en kortdurend is.

Tabel 13.3.5 Percentage lachgasgebruikers onder verschillende groepen uitgaanders

Aanvullende informatie