Wat is de samenstelling van NPS die worden verkocht op de Nederlandse drugsmarkt?

In het kort: 2C-B wordt sinds 2014 steeds vaker bij testlocaties van het DIMS ingeleverd en is sinds 2019 de meest ingeleverde NPS. Daarnaast zijn 3-MMC en 4-MMC de laatste jaren steeds meer in opkomst. Van alle drugsmonsters die in 2023 waren ingeleverd bij de testlocaties, was meer dan één op de twintig verkocht als 2C-B. In 2023 was er een sterke toename van ingeleverde 3-MMC monsters, bijna één op de twintig ingeleverde drugsmonsters was verkocht als 3-MMC. Ook het aandeel 4-MMC monsters steeg. Opvallend is dat er vaak geen 3-MMC of 4-MMC in deze monsters werd aangetroffen, maar andere stoffen.

Snel naar:
2C-B
3- en 4-MMC
Overige NPS

Welke NPS worden bij het DIMS ingeleverd?

De NPS-markt is veranderlijk en veranderde de afgelopen jaren vaak. In 2008/2009, tijdens de ‘dip’ in de ecstasymarkt, kwamen bepaalde NPS vooral voor als versnijding of vervanging van klassieke drugs. In de jaren erna nam het aantal monsters dat specifiek als NPS werd gekocht toe en is er een markt voor NPS ontstaan. Het aantal NPS dat is aangeboden bij het DIMS is de afgelopen jaren toegenomen. Het gaat hier om monsters die doelbewust aangekocht zijn als NPS (‘drug of choice’). 2C-B is sinds 2019 de meest voorkomende NPS die bij het DIMS wordt aangeleverd ​[1]​. Dit middel wordt door het DIMS zelf niet meer als een (actuele) NPS gezien, omdat het middel al vele jaren op de drugsmarkt bekend is en al sinds 1997 op lijst I van de Opiumwet staat. Het aantal drugsmonsters dat is gekocht als 3-MMC is de laatste jaren sterk toegenomen. Dit geldt in mindere mate ook voor 4-MMC. Het middel 4-FA werd vanaf 2014 vaak bij de testlocaties ingeleverd, maar het aantal ingeleverde 4-FA-monsters nam sinds het verbod in 2017 weer af.

Wat is de samenstelling van de 2C-B verkocht in Nederland?

Meer dan één op de twintig ingeleverde drugsmonsters is verkocht als 2C-B

In 2023 werden 1114 drugsmonsters ingeleverd die zijn verkocht als 2C-B. Dit is 5,8% van het totaal aantal drugsmonsters (19.109) dat werd ingeleverd bij de testlocaties ​[1]​. 2C-B was, na ecstasy/MDMA, samen met cocaïne en speed de meest ingeleverde drug bij het DIMS. Sinds 2014 steeg het aandeel ingeleverde 2C-B-monsters van 1,46% naar 9,75% in 2020. Sindsdien liep het aandeel weer wat terug.

Negen op de tien 2C-B-monsters bevatten echt 2C-B

In 2023 zat er in 91,3% van de 2C-B verkochte drugsmonsters ook echt 2C-B. Dit percentage is al sinds 2016 ongeveer 90 procent, met uitzondering van een dip in 2019 (77,9%). 

Een 2C-B pil in Nederland bevat gemiddeld 9,8 mg 2C-B

2C-B komt meestal voor in pilvorm, soms (<10%) wordt het ook als poeder verkocht. In 2023 bevatte een 2C-B pil een gemiddelde dosering van 9,8 mg 2C-B.

Gemiddelde 2C-B gehalte in 2C-B-pillen op lange termijn stabiel

In 2023 bevatte een 2C-B pil iets minder 2C-B dan in voorgaande jaren. Het gemiddelde 2C-B-gehalte in 2C-B pillen was jarenlang ongeveer 11 mg.

2C-B pillen bevatten relatief vaak ook andere stoffen

Relatief veel 2C-B monsters bevatten naast 2C-B ook andere stoffen. Wel daalde het aantal vervuilingen in 2C-B in de afgelopen vier jaar. In 2023 ging het om 11,3% van de ingeleverde 2C-B monsters. Vervuilingen met MDMA, 2C-H en ketamine kwamen het meeste voor. Respectievelijk 4,1%, 3,0% en 2,2% van de 2C-B-monsters waarin ook echt 2C-B zat, bevatte ook deze stoffen. Onbekende stoffen zijn in deze percentages niet meegenomen. Onbekende stoffen komen in 2C-B monsters ook vaak voor, maar waarschijnlijk gaat het hierbij om bijproducten van het productieproces.

Als 2C-B verkochte pillen die géén 2C-B bevatten, bevatten het vaakst MDMA

In 8,7% van de ingeleverde 2C-B monsters zat géén 2C-B. MDMA kwam in deze monsters het meeste voor als vervangende stof (25,5%, 12 keer). Ook werd er relatief vaak de stof alpha-PiHP aangetroffen (12,8%, 6 keer). Waarom deze stof specifiek in tabletten verkocht als 2C-B werd gevonden is niet duidelijk. Gebruikers rapporteerden geen klachten en nauwelijks psychoactieve effecten na gebruik.

Wat is de samenstelling van de 3- en 4-MMC verkocht in Nederland?

Meer 3-MMC en 4-MMC ingeleverd bij testlocaties

In 2023 werden er 924 drugsmonsters ingeleverd die waren gekocht als 3-MMC. Dit is 4,8% van het totaal aantal drugsmonsters (19.109) dat werd ingeleverd bij de testlocaties. Dit is een sterke toename ten opzichte van 2022. Toen werden er 337 als 3-MMC verkochte drugsmonsters ingeleverd (1,9% van het totaal). De risicobeoordeling en het verbod op 3-MMC in oktober 2021 heeft bij het DIMS dus niet tot minder ingeleverde drugsmonsters geleid. Ook het aandeel als 4-MMC verkochte drugsmonsters steeg van 0,8% (151 monsters) in 2022 naar 1,4% (262 monsters) in 2023. De monsters werden verkocht als 3-/4-MMC, maar dat betekent niet dat ze ook allemaal echt deze stoffen bevatten. 

Als 3-MMC verkochte drugsmonsters bevatten vaak andere stoffen

Sinds het verbod op 3-MMC eind 2021 is het aantal ingeleverde 3-MMC monsters verder toegenomen. Wel is opvallend dat er sinds het verbod steeds vaker andere stoffen dan 3-MMC in de drugsmonsters worden aangetroffen. In de loop van 2022 nam het aantal 3-MMC monsters dat daadwerkelijk 3-MMC bevatte steeds verder af. In de loop van 2023 zien we dat er per kwartaal weer een groter aandeel 3-MMC monsters echt 3-MMC bevat.

De meest voorkomende vervuilingen in 3-MMC zijn 2-MMC en 3-CMC. Vanaf het tweede kwartaal in 2022 is er dimethylpentylon (DMP) aangetroffen in 3-MMC.  Dit is een stof die voor nare effecten kan zorgen. Gebruikers geven aan niet meer te kunnen slapen na gebruik. Ook zeggen zij dat de effecten veel sterker zijn dan men zou verwachten van 3-MMC.

Als 4-MMC verkochte drugsmonsters bevatten bijna nooit echt 4-MMC

Het aantal ingeleverde 4-MMC monsters neemt de afgelopen jaren weer toe. Maar de bij de testlocaties ingeleverde 4-MMC monsters blijken bijna nooit meer echt 4-MMC te bevatten. Vooral 3-CMC en 2-MMC zijn in opkomst als vervuiling in als 4-MMC verkochte drugsmonsters. Ook zat er in de loop van 2023 weer in toenemende mate 3-MMC in deze drugsmonsters.

Wat weten we over de markt van overige NPS in Nederland?

Naast de meer voorkomende stoffen die op deze pagina worden besproken omvat de groep NPS een groot aantal middelen die maar weinig gebruikt worden. 4-FA is een stof die tussen 2014 en 2019 veel werd aangeleverd bij testlocaties van het DIMS, maar inmiddels niet vaak meer voorkomt. Over het algemeen worden weinig NPS aangeleverd voor analyse bij het DIMS ​[1]​. De tabel hieronder geeft een overzicht van de 10 meest voorkomende “overige NPS” die gebruikers bij het DIMS inleverden in 2023. In de volgende tekst wordt een aantal relevante NPS verder besproken. Het gaat om stoffen die relatief vaak voorkomen op de Nederlandse drugsmarkt. Of om stoffen die intensief gemonitord worden door het Europees Early Warning System of een mogelijk gevaar vormen voor de volksgezondheid. Omdat deze stoffen zo weinig voorkomen is er geen informatie beschikbaar over de samenstelling van deze stoffen.

Fenylethylamines: 6-APB / 4-FA

In 2023 stond 6-APB (benzofury) op de eerste plek van de meest ingeleverde “overige NPS”. 6-APB is een stimulerende stof met een MDMA-achtig effect die onder de groep fenylethylamines valt. Ook 4-FA en 4-FMA zijn fenylethylamines.

Van alle op de Nederlandse drugsmarkt aanwezige NPS is 4-FA lange tijd de meest populaire NPS geweest. De toename van het aantal NPS monsters werd tussen 2014 en 2016 met name veroorzaakt door een toename in het aantal als 4-FA aangekochte monsters. Na een waarschuwing omtrent de gezondheidseffecten in 2016 en het verbod in 2017 is de vraag naar 4-FA afgenomen. Sinds het verbod wordt op veel webshops het legale alternatief 4-FMA (een middel met ongeveer dezelfde effecten) aangeboden. In 2023 werden beide stoffen niet veel meer aangeleverd. Vergeleken met andere NPS komen 4-FA en 4-FMA relatief nog wel vaak voor.

Overige synthetische cathinonen

De tweede meest aangeleverde “overige NPS” bij testlocaties van het DIMS was de stof Miauw. Dit is een verzamelnaam voor synthetische cathinonen. Gebruikers weten namelijk niet altijd welke cathinon zij voor zich hebben. Het kan bijvoorbeeld gaan om 2-MMC, 3-MMC, 4-MMC, of zelf 3-CMC. Andere cathinonen die de laatste jaren veel in de media werden genoemd zijn stoffen onder de noemer “Flakka” (alfa-PVP, alfa-PHP en alfa-PiHP). Deze werden in 2023 slechts een paar keer bij de testlocaties ingeleverd.

Nieuwe benzodiazepinen

Terwijl in Europa het gebruik van (nieuwe) benzodiazepinen die niet zijn geregistreerd als geneesmiddel in opkomst is ​[2]​, lijkt dit in Nederland nog niet zo zeer het geval. Designer benzodiazepinen worden bij het DIMS relatief weinig gezien, maar winnen wel aan populariteit. Etizolam werd in 2023 net als in 2022 het meeste aangetroffen (21 keer). Bromazolam werd als tweede meest voorkomende nieuwe benzodiazepine 7 keer ingeleverd. 

Synthetische cannabinoïden

Het DIMS heeft in december 2020 gericht gewaarschuwd voor cannabis vervuild met de synthetische cannabinoïde MDMB-4en-PINACA ​​[3]​. Deze nieuwe psychoactieve stof bleek aanwezig op hasj en wiet, een markt die het DIMS normaliter niet monitort. In 2023 is er een aantal cannabismonsters ingeleverd met nare effecten en verdenkingen van synthetische cannabinoïden. Uit de lab-analyse bleken hier geen synthetische cannabinoïden in te zitten.

In 2022 verscheen het middel Hexahydrocannabinol (HHC) voor het eerst op de Europese drugsmarkt. HHC is een afgeleide van THC. Dit middel kan synthetisch worden geproduceerd en komt in zeer kleine hoeveelheden voor in de cannabis plant. De effecten van HHC lijken vergelijkbaar met THC, maar minder sterk. In 2023 ontving DIMS signalen dat producten verkocht als HHC sterkere effecten leken te hebben dan verwacht bij HHC. Er werd drie keer een sample ingeleverd dat verkocht was als HHC. In één van de monsters (een HHC vape met grapefruitsmaak) zat geen HHC, maar nicotine en twee synthetische cannabinoïden (ADB-BUTINACA en ADB-4 en-PINACA).

Synthetische opioïden

In tegenstelling tot andere Europese landen worden er relatief weinig synthetische opioïden aangetroffen in Nederland ​[2]​. Bij het DIMS werd in 2023 één keer een monster ingeleverd dat verkocht was als protonitazeen. In 2023 werden geen U-47700, fentanyl of fentanyl analoga aangetroffen. Er lijkt dus momenteel geen toename van synthetische opioïden op de Nederlandse markt te zijn. In ieder geval niet onder recreatieve drugsgebruikers die hun middelen laten testen.

Aanvullende informatie

Bronnen

1. 1.

   Hutten N, Smit-Rigter L. Jaarbericht 2023 Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Trimbos-instituut; 2024.
2. 2.

   EMCDDA. European Drug Report 2024: Trends and Developments [Internet]. Luxemborug: Publications Office of the European Union; 2024. Available from: https://www.emcdda.europa.eu/publications/european-drug-report/2024_en
3. 3.

   Trimbos-instituut. Vervuilde hasj en wiet in omloop [Internet]. 2020. Available from: https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/vervuilde-hasj-en-wiet-in-omloop