8.8.2 Samenstelling NPS monsters

In het kort: Sinds 2019 stijgt het aantal door consumenten bij het DIMS ingeleverde drugsmonsters met NPS, onder andere door een toename van 2C-B monsters. In 2021 was er weer een duidelijke toename in het aandeel 2C-B monsters; van het totaal aantal aangeleverde monsters betrof 5% 2C-B. 2C-B is (samen met cocaïne en speed) daarmee het tweede meest geteste middel bij het DIMS, na MDMA (in pil of kristalvorm).

Snel naar:

“Officiële” NPS bij het DIMS volgens EMCDDA

De NPS-markt is dynamisch en heeft de afgelopen jaren veel veranderingen ondergaan. In 2008/2009, tijdens de ‘dip’ in de ecstasymarkt, kwamen bepaalde NPS vooral voor als versnijding of vervanging in klassieke drugs. In de jaren erna is het aantal monsters dat specifiek als NPS werd aangekocht toegenomen en is er een specifieke markt voor NPS ontstaan. Het aantal NPS dat is aangeboden bij het DIMS is de afgelopen jaren toegenomen. Het gaat hier om monsters die doelbewust aangekocht zijn als NPS.

Ketamine, GHB en 2C-B zorgen voor een groot deel van de aanwas. Ketamine, GHB, 2C-B en DMT vallen niet onder de klassieke definitie van NPS, maar omdat ze naast NPS in het kader van de Europese Joint Action gemonitord dienen te worden, worden ze ook in dit overzicht van het DIMS opgenomen. Aangezien GHB en ketamine in respectievelijk § 9.8 en § 14.8 behandeld worden, worden ze hier verder niet besproken. 

2C-B

• In 2022 betrof 5,2% van het totaal aangeleverde drugsmonsters 2C-B. 2C-B was, na ecstasy/MDMA, samen met cocaïne en speed de meest ingeleverde drug bij het DIMS.
• In 2022 bevatte 90,0% van de als 2C-B verkochte monsters daadwerkelijk de stof 2C-B. Relatief veel 2C-B monsters (80,4%) bevatten echter ook aanvullende vervuilingen. Waarschijnlijk gaat het in de meeste gevallen om zogeheten bijproducten van de synthese. Vrijwel alle vervuilingen die in 2C-B monsters (die ook 2C-B bevatten) gevonden worden zijn “onbekende stoffen”. Dit zijn stoffen die het lab wel kan zien, maar niet kan kwantificeren. Het ging in 2022 om 12 stoffen die samen in totaal 313 keer voorkwamen. Andere vervuilingen komen relatief weinig voor, bijvoorbeeld: 2,5-Dimethoxyfenethylamine (2,4%; 8 keer) en ketamine (1,5%; 4 keer).
• De dosering 2C-B die in tabletten aanwezig is ligt al jaren rond de 11 milligram per tablet. De 2C-B dosering waarbinnen de helft van de 2C-B tabletten valt (mg) is in 2022 groter dan voorgaande jaren (zie onderstaande figuur).

“Actuele” NPS bij het DIMS

Naast de meer voorkomende stoffen, zoals 2C-B, omvat de groep NPS een gevarieerd scala aan veelal (semi)legale middelen die doorgaans slechts beperkt gebruikt worden. Over het algemeen worden nauwelijks NPS aangeleverd voor analyse bij het DIMS. Onderstaande figuur geeft een overzicht van de “actuele” NPS. Binnen de “echte” of “actuele” NPS is met name de opkomst en ondergang van 4-FA goed te zien. Ook worden andere NPS zoals 3-MMC, 4-MMC en 4-FMA in significante aantallen gezien door het DIMS. Ook zijn er NPS die (nog) niet veel worden gezien bij het DIMS. Deze stoffen worden in onderstaande figuur samengevat in de categorie “overige NPS”. De tabel hieronder geeft de 10 meest voorkomende “overige NPS” die het DIMS in 2022 aangeleverd heeft gekregen en als zodanig zijn aangekocht. In de volgende tekst wordt een aantal NPS nader besproken die relevant zijn vanwege hun relatief hoge frequentie van voorkomen op de Nederlandse drugsmarkt op basis van de door het DIMS uitgevoerde laboratorium analyses, die door het Europees Early Warning System intensief worden gemonitord, of anderszins een mogelijk gevaar voor de volksgezondheid vormen.

Fenylethylamines: 4-FA/4-FMA

• Van alle op de Nederlandse drugsmarkt aanwezige NPS is 4-FA lange tijd de meest gebruikte NPS geweest. De toename van het aantal NPS monsters werd tussen 2014 en 2016 met name veroorzaakt door een toename in het aantal als 4-FA aangekochte monsters. Na een waarschuwing omtrent de gezondheidseffecten in 2016 en het verbod in 2017 is de vraag naar 4-FA afgenomen. Sinds het verbod wordt op veel webshops het legale alternatief 4-FMA (een middel met ongeveer dezelfde effecten) aangeboden. In 2022 werden beide stoffenechter nog nauwelijks aangeleverd.

Cathinonen: 4-MMC en 3-MMC

• De meest voorkomende “actuele” NPS is 3-MMC gevolgd door 4-MMC, twee cathinonen die qua structuur sterk op elkaar lijken. Ook al is 4-MMC (mefedron) sinds 2012 verboden, wordt het sinds 2015 vaker bewust als ‘drug of choice’ aangeleverd. 3-MMC heeft de afgelopen jaren aan ‘populariteit’ gewonnen en wordt nu evenveel als ‘drug of choice’ aangeleverd als 4-MMC. 3-MMC is op 28 oktober 2021 op lijst 2 van de Opiumwet geplaatst. Sinds het verbod op 3-MMC worden er per kwartaal meer samples gekocht als 3-MMC aangeleverd bij het DIMS. Vanaf de tweede helft van 2022 bevat een steeds groter aandeel van de aangeleverde 3-MMC monsters geen 3-MMC, maar verschillende vervuilingen. In het begin ging het vaak om een mengsel van 3-MMC, 3-CMC en/of dimethylpentylon, later in het jaar bleken steeds meer monsters het toen nog legale 3-CMC te bevatten (zie onderstaande figuur).
• Hoewel 3-MMC en 4-MMC ongeveer evenveel als ‘drug of choice’ aangekocht worden, laten laboratoriumanalyses zien dat 3-MMC in 2021 veel vaker wordt aangetroffen als 4-MMC. Dat komt door dat een groot aandeel van de als 4-MMC aangekochte monsters in werkelijkheid 3-MMC bevatten.
• 4-MMC kwam alleen 2 keer voor in een tablet verkocht als ecstasy en verder alleen in een deel van de poeders verkocht als 4-MMC. Andersom wordt er nauwelijks 4-MMC gevonden in als 3-MMC verkochte monsters.

Nieuwe benzodiazepinen

• Terwijl in Europa een stijgende trend is in het gebruik van (nieuwe) benzodiazepinen die niet zijn geregistreerd als geneesmiddel, lijkt dit in Nederland nog niet direct het geval. (Voor meer informatie over traditionele benzodiazepinen, zie hoofdstuk slaap- en kalmeringsmiddelen).
• Designer benzodiazepinen worden bij het DIMS relatief weinig gezien, maar winnen wel aan populariteit. Etizolam werd het meest aangetroffen, gevolgd door bromazolam. Dit heeft echter ook te maken met het feit dat niet alle nieuwe benzodiazepinen even goed worden gedetecteerd door het laboratorium. Als de populariteit van dergelijke stoffen komende jaren blijft toenemen, wordt het monitoring van de inhoud van deze stoffen dan ook een uitdaging.

Synthetische cannabinoïden

• Het DIMS heeft in december 2020 gericht gewaarschuwd voor cannabis vervuild met de synthetische cannabinoïde MDMB-4en-PINACA ​​[2]​. Deze nieuwe psychoactieve stof bleek aanwezig op hasj en wiet, een markt die het DIMS normaliter niet monitort.

Synthetische opioïden

• In tegenstelling tot andere Europese landen worden er relatief weinig synthetische opioïden aangetroffen in Nederland. In 2022 is bij het DIMS geen U-47700, fentanyl of fentanyl analoga aangetroffen. Er lijkt dus momenteel geen toename van synthetische opioïden op de Nederlandse markt te zijn, althans van recreatief drugsgebruikers die hun producten laten testen. 

Aanvullende informatie