8.3.1 NPS-gebruik onder scholieren regulier voortgezet onderwijs
Hoeveel scholieren gebruiken NPS?
In het kort: Het gebruik van NPS wordt onder scholieren nog niet systematisch in kaart gebracht. In 2023 had 1,0% van de scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (12-16 jaar) ooit 3-MMC gebruikt, 0,6% gebruikte in het laatste jaar 3-MMC. In 2019 gebruikte 1,5% van de 15-16-jarige scholieren ooit enige NPS, 1,1% gebruikte in het laatste jaar enige NPS.
Het gebruik van NPS wordt onder scholieren nog niet systematisch in kaart gebracht. In de Scholierenmonitor 2023 is alléén gevraagd naar het gebruik van 3-MMC. In een wat oudere Europese studie uit 2019 is alléén gevraagd naar het gebruik van ‘enige NPS’
Eén op de honderd scholieren heeft ooit 3-MMC gebruikt
In 2023 had 1,0% van de 12-16-jarige scholieren van het regulier voortgezet onderwijs ooit 3-MMC gebruikt, 0,6% gebruikte in het laatste jaar 3-MMC.
Ongeveer één op de zeventig scholieren heeft ooit enige NPS gebruikt
Een Europese studie uit 2019 liet zien dat 1,5% van de Nederlandse scholieren van 15 en 16 jaar van het regulier voortgezet onderwijs ooit enige NPS gebruikte, 1,1% gebruikte in het laatste jaar enige NPS. In dit onderzoek de volgende definitie van NPS gebruikt: “Je kunt tegenwoordig soms ook ‘nieuwe middelen’ kopen die een zelfde soort effect hebben als wiet, hasj of ecstasy. Ze worden ook wel ‘nieuwe psychoactieve stoffen’, ‘legal highs’ of ‘research chemicals’ genoemd. Ze zijn er in verschillende soorten, zoals kruidenmengsels, drankjes, poeders, pillen of kristallen”.
Kerncijfers jongeren: Leefstijlmonitor
Cijfers over middelengebruik worden gerapporteerd op de website ScholierenMonitor. De cijfers zijn afkomstig uit het Peilstationsonderzoek dat elke vier jaar wordt herhaald. Daarnaast zijn voor een aantal kerngegevens cijfers gebruikt van het HBSC-onderzoek uit 2017 en 2021. Beide onderzoeken zijn onderdeel van de Leefstijlmonitor en leveren landelijk representatieve cijfers voor 12-16-jarige scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo). De HBSC-studie en het Peilstationsonderzoek wisselen elkaar om de twee jaar af. Sinds 2017 worden de onderzoeksmethoden en analyses van beide studies zo goed mogelijk op elkaar afgestemd, waardoor we de kerncijfers over de jaren heen goed met elkaar kunnen vergelijken. Deze kerncijfers worden daarnaast om de vier jaar aangevuld met verdiepende gegevens over middelengebruik die zijn uitgevraagd in het Peilstationsonderzoek. De meest recente cijfers komen uit het Peilstationsonderzoek uit 2023 [1].
Hoe is het Peilstationsonderzoek onderzoek uitgevoerd?
De gegevens zijn verzameld met behulp van een anonieme vragenlijst (sinds 2015 digitaal). De vragenlijst is klassikaal afgenomen. In totaal deden 6.974 scholieren (12 t/m 16 jaar) uit alle leerjaren van het vmbo, havo en vwo mee.
Methodewijzigingen 2023
In 2023 is de dataverzameling van het Peilstationsonderzoek in het voortgezet onderwijs op enkele onderdelen anders uitgevoerd dan in eerdere jaren. Zo vond voor leerjaar 2 en 4 een samenwerking plaats met de GGD: in de klassen die meededen met de Gezondheidsmonitor (GM) Jeugd, kreeg één willekeurige leerling per twee klassen de vragenlijst van het Peilstationsonderzoek. De andere leerlingen kregen de vragenlijst van de GM Jeugd. De vragenlijstafname in leerjaar 2 en 4 vond plaats onder begeleiding van de leerkracht, er was géén getrainde onderzoeksassistent aanwezig. Daarnaast was het in 2023 voor het eerst mogelijk om de vragenlijst op een smartphone in te vullen. Om deze reden is een aantal vragen op een andere manier weergegeven in de vragenlijst. Het is moeilijk in te schatten in welke mate de methodeveranderingen invloed hebben gehad op de resultaten van het onderzoek. Met name het relatief grote aantal missende gegevens in leerjaar 2 en 4 kan van invloed zijn geweest op de schattingen van het middelengebruik. Vergelijkingen tussen 2023 en eerdere jaren moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd.
Europese cijfers jongeren: ESPAD
ESPAD is een internationale studie naar middelengebruik bij 15-16-jarige scholieren in het regulier onderwijs. De dataverzameling in Nederland vindt tegelijkertijd plaats met het Peilstationsonderzoek scholieren. De meest recente cijfers van de ESPAD komen uit 2019 [2].
Hoe is de ESPAD uitgevoerd?
In elk land worden de gegevens verzameld met behulp van een standaardvragenlijst en volgens eenzelfde methode waardoor de resultaten van de deelnemende landen onderling goed vergelijkbaar zijn. Het onderzoek vindt sinds 1995 iedere vier jaar plaats. In. Nederland neemt sinds 1999 deel aan ESPAD. De dataverzameling in Nederland vindt tegelijkertijd met het Peilstationsonderzoek scholieren plaats.
Bronnen
-
-
2.
Molinaro S, Vicente J, Benedetti E, Cerrai S, Colasante E, Arpa S, et al. ESPAD report 2019: Results from the European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs. Luxembourg: Publications Office of the European Union; 2020.
Hoe te verwijzen
Nationale Drug Monitor, editie
2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.