Hoeveel jongeren uit kwetsbare groepen gebruiken NPS?

In het kort: Er is nog maar weinig bekend over het gebruik van NPS onder groepen kwetsbare jongeren. Er is bijvoorbeeld geen onderzoek gedaan naar NPS gebruik in het voortgezet speciaal onderwijs of de jeugdzorg. Wel lijkt het gebruik van 3-MMC in groepen risicojongeren in verschillende regio’s van Nederland regelmatig voor te komen, waarbij er ook signalen zijn van problematisch gebruik en afhankelijkheid.

Snel naar:
Jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen
Groepen risicojongeren

Wat verstaan we onder kwetsbare groepen jongeren?

Op deze pagina bespreken we een aantal onderzoeken over het middelengebruik binnen ‘kwetsbare groepen jongeren’. Wij gebruiken de term ‘kwetsbare groepen jongeren’ om aan te duiden dat het hier gaat om groepen jongeren die een grotere kans hebben op problemen met en door middelengebruik ​[1]​. Dit komt door een opeenstapeling van verschillende risicofactoren binnen deze groepen. Omgevingsfactoren spelen hierbij de belangrijkste rol, vaak in wisselwerking met persoonlijke risicofactoren. Het kan bijvoorbeeld gaan om problemen in de gezinssituatie, schoolgerelateerde problemen of gedragsproblemen. Jongeren in de jeugdzorg, in jeugddetentie of in het voorgezet speciaal onderwijs (vso) zijn voorbeelden van groepen waarin vaak zo’n opeenstapeling van risicofactoren speelt.

Hoeveel jongeren in de Justitiële Jeugdinrichtingen gebruiken NPS?

Gebruik van synthetische cannabis komt sporadisch voor onder jongeren in de JJI

Van de jongeren die in de Justitiële Jeugdinrichting (JJI) verblijven (n=110) gaven drie jongeren aan in de afgelopen maand synthetische cannabis te hebben gebruikt ​[2]​. Er is niet gevraagd naar het gebruik ooit in het leven voor dit middel. Ook is er niet gevraagd naar het gebruik van andere NPS.  

Hoe ziet het gebruik van NPS in groepen risicojongeren eruit?

Wie vallen er onder groepen risicojongeren?

Een groep risicojongeren is volgens de Antenne Regiomonitor een jongeren- en/of vriendengroep waarbij er al sprake is van middelengebruik en minimaal één van de volgende drie problemen speelt:

• Problematisch of overmatig drugsgebruik;
• Meervoudige problematiek in de omgeving van de jongeren (bijvoorbeeld binnen de familie, schoolsituatie of vriendengroep);
• Overlast of criminaliteit.

De problemen hoeven niet bij alle jongeren in de jongerengroep voor te komen. Deze jongerengroepen worden soms ook wel aangeduid als ‘kansarme jeugd’, ‘probleemjeugd’ of ‘hangjeugd’ ​[3]​.

NPS-gebruik relatief laag, maar 3-MMC wordt in de helft van de onderzochte groepen risicojongeren gebruikt

Volgens observaties van jongerenwerkers uit het veld worden NPS weinig gebruikt door groepen risicojongeren. Een uitzondering hierop is 3-MMC: in 2024 werd in ongeveer de helft van de onderzochte groepen risicojongeren (15 van de 32) 3-MMC gebruikt ​[3]​. Het aandeel jongeren binnen deze groepen dat 3-MMC gebruikt wisselt sterk. In vijf groepen ging het om een meerderheid tot iedereen van de groepsleden. In de overige groepen (10) ging het om subgroepen die variëren van een enkeling tot maximaal de helft van de jongeren. Het gebruik van 3-MMC kwam met name voor onder groepen risicojongeren van Nederlandse komaf (11 van de 15), die veelal in niet-stedelijke gebieden wonen.

Zowel gebruikers als jongerenwerkers gebruiken verschillende bijnamen voor 3-MMC, zoals ‘miauw’, ‘3M’ en ‘poes’. Hoewel men denkt 3-MMC te gebruiken, blijkt uit testresultaten dat het vaak om andere stoffen uit dezelfde stofgroep (cathinonen) gaat (zie ook: NPS – Samenstelling). De term ‘3-MMC’ blijft echter dominant in de gebruikersscene.

3-MMC-gebruik nam in de helft van de groepen toe

Jongerenwerkers zagen in acht van de vijftien groepen een toename van 3-MMC-gebruik over het afgelopen jaar. In vier groepen bleef het gebruik stabiel. In drie groepen nam het gebruik af en in één groep is het gebruik helemaal gestopt.

In de vorige meting werd, na het verbod op 3-MMC, een stabilisatie of afname gezien van het gebruik ​[4]​. In de huidige meting werd het middel in minder groepen gesignaleerd, maar onder de (blijvende) gebruikers is het gebruik juist toegenomen. Hoewel het middel sinds het verbod niet meer legaal verkrijgbaar is, zien jongerenwerkers dat het blijft circuleren via dealers op sociale media en soms ook straatverkoop. Webshops bieden (nog) niet verboden alternatieven aan, zoals 2-CMC en 2-MMC.

Problematisch gebruik van 3-MMC komt in verschillende groepen risicojongeren voor

Jongerenwerkers geven aan dat 3-MMC wordt gebruikt in uiteenlopende settingen: thuis, op straat, op feestjes en festivals. Het gebruik is vaak gekoppeld aan alcoholconsumptie en vindt vooral in het weekend plaats. In sommige regio’s is er sprake van experimenteel gebruik, maar op andere plekken is er sprake van ‘normalisering’ of ‘afhankelijkheid’.

Bij recreatief gebruik zien jongerenwerkers (nog) weinig gezondheidsklachten, maar bij intensief gebruik ontstaan verschillende problemen. Jongeren ervaren minder eetlust, depressieve gevoelens en moeite met grenzen aangeven. In (ten minste) één van de groepen is er sprake van problematisch gebruik, met crisissituaties en gedwongen opnames als gevolg.

Aanvullende informatie