Hoeveel mensen ervaren gezondheidsproblemen door het gebruik van NPS, en hoeveel mensen overlijden daaraan?

In het kort:  Het aantal mensen met gezondheidsschade of dat is overleden door het gebruik van NPS in Nederland is niet bekend, mede door beperkte beschikbaarheid van registratiegegevens en laboratoriumtests. NPS vormen echter wel een aanzienlijk risico voor de gezondheid, vooral wanneer ze in hoge doseringen of in combinatie met andere middelen worden gebruikt. De sterfte door synthetische opioïden, synthetische cannabinoïden, en andere NPS is een groeiend probleem dat in toenemende mate tot ernstige gezondheidsincidenten leidt, met name in landen waar deze middelen relatief nieuw of ongereguleerd zijn.

Weinig bekend over gezondheidsrisico’s

NPS kunnen ernstige gezondheidsrisico’s veroorzaken vanwege hun sterke effecten en onbekende farmacologie. Er zijn doorgaans weinig onderzoeksgegevens beschikbaar over de effecten en risico’s van NPS in mensen, en veel incidenten worden pas later opgemerkt doordat de nieuwe stoffen niet altijd direct met behulp van standaard laboratoriumtests gedetecteerd kunnen worden ​[1]​. Over de langetermijneffecten van NPS is nagenoeg niets bekend. Veel kennis over de gezondheidsrisico’s van NPS komt van case reports ​[2]​.

Onbekend aantal sterfgevallen door NPS in Nederland

Het is niet bekend hoeveel mensen in Nederland overlijden door het gebruik van NPS. Dit komt doordat NPS in de Doodsoorzakenstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geen specifieke registratiecode (ICD-10) hebben. Daarnaast is de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS niet specifiek toegerust op het registreren van druggerelateerde sterfte. Momenteel is er een speciaal register in ontwikkeling om meer inzicht te verkrijgen in de drugsgerelateerde sterfte in Nederland ​[3]​.

Het aantal meldingen van gezondheidsincidenten en spoedeisende hulp-opnames door het gebruik van NPS neemt toe (zie ook: NPS: incidenten). Toch zal het aantal sterfgevallen in Nederland vermoedelijk lager liggen dan bij traditionele drugs, omdat NPS relatief weinig gebruikt worden.

Fenylethylaminen en cathinonen: ernstige vergiftigen met soms overlijden als gevolg

Er zijn enkele sterfgevallen bekend met de fenylethylaminen 4-FA, 5-APB/6-APB, NBOMe-derivaten, en met synthetische cathinonen, zoals 3-MMC en 4-MMC. Voor 4-FA zijn er fatale gevallen gerapporteerd als gevolg van hersenbloedingen en hartfalen ​[4,5]​. Bij NBOMe-derivaten is er sprake van ernstige vergiftigingen met hallucinaties, verwardheid, en soms epileptische aanvallen. Er zijn talloze vergiftigingen en sterfgevallen gerapporteerd vanwege van het gebruik deze stoffen ​[6]​. Synthetische cathinonen, zoals 4-MMC, 3-MMC, methylon, en alfa-PVP worden geassocieerd met hartkloppingen en paranoia, en er zijn tientallen sterfgevallen in het buitenland gemeld die te maken hebben met deze stoffen ​[7–14]​.

Synthetische cannabinoïden: sterker dan cannabis en hoger risico op fatale incidenten

Synthetische cannabinoïden zijn tot wel 200 keer sterker dan natuurlijke THC, wat betekent dat ze veel ernstigere effecten en bijwerkingen kunnen veroorzaken ​[15]​. De effecten zijn vaak onvoorspelbaar en kunnen leiden tot ernstige psychische en cardiovasculaire complicaties ​[16–19]​. Ernstige vergiftigingen kunnen leiden tot orgaanfalen, hartaanvallen en herseninfarcten ​[19]​ en kunnen zelfs fataal zijn. Het gebruik van synthetische cannabinoïden wordt relatief vaak gerapporteerd bij vergiftiging in diverse Europese landen ​[20–22]​ en het risico op fatale incidenten is significant hoger dan bij het gebruik van gewone cannabis. In Nederland komt het gebruik van synthetische cannabinoïden in de algemene bevolking echter maar zelden voor.

Synthetische opioïden: hoog risico op overdosis door extreme sterkte

Synthetische opioïden, zoals fentanyl en daaraan verwante stoffen zijn vaak sterker dan heroïne of morfine ​[23,24]​ en hebben daardoor een hoog risico op overdosis. Zelfs een zeer kleine hoeveelheid kan leiden tot een (fatale) overdosis ​[23]​. Er wordt een groeiend aantal sterfgevallen gemeld door het gebruik van (nieuwe) synthetische opioïden in Europa, met name in landen als Estland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden ​[22,25–27]​. Vermoedelijk heeft een groot deel van de overlijdens te maken met het medische gebruik van fentanyl ​[28]​, hoewel dit per land kan verschillen.

Synthetische benzodiazepinen: steeds vaker in verband gebracht met vergiftigingen en sterfgevallen

Nieuwe synthetische benzodiazepinen, zoals etizolam, worden steeds vaker in verband gebracht met vergiftigingen en sterfgevallen ​[29]​, vooral wanneer ze in combinatie met opioïden worden gebruikt ​[30]​.

Aanvullende informatie