10.0 Laatste feiten en trends

De belangrijkste feiten en cijfers over slaap- en kalmeringsmiddelen in dit hoofdstuk zijn:

• COVID-19 en de coronamaatregelen hebben verschillende effecten gehad op het gebruik van benzodiazepinen door sommige uitgaanders en het oneigenlijk gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen door studenten. Sommige uitgaanders zijn minder gaan gebruiken, maar andere uitgaanders zijn juist meer gaan gebruiken. Degenen die meer zijn gaan gebruiken, zijn in een online steekproef van de Global Drug Survey echter in de meerderheid, vergeleken met hen die in deze online steekproef minder zijn gaan gebruiken. Ook studenten die vaker oneigenlijk waren gaan gebruiken, waren in de meerderheid vergeleken met studenten die minder vaak oneigenlijk waren gaan gebruiken. Tijdens de coronapandemie werden weliswaar door de huisartsen meer benzodiazepinen en antidepressiva voorgeschreven, maar er zijn niet meer gebruikers bijgekomen (zie § 10.1.2).
• In 2020 had 9,3% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder in het afgelopen jaar slaap- of kalmeringsmiddelen gebruikt (§ 10.2).
• Het percentage laatste-jaar-gebruikers lag in 2020 hoger onder vrouwen en onder laagopgeleiden (§ 10.2).
• In 2020 had 3,2% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder in het afgelopen jaar (ook) zonder recept slaap- of kalmeringsmiddelen gebruikt.
• In 2021 had 4,6% van de studenten van het HBO en de universiteit in het afgelopen jaar zonder recept slaap- of kalmeringsmiddelen gebruikt.
• Er zijn indicaties dat, van de gebruikers van slaapmedicatie, 62% langer dan twee jaar deze middelen had gebruikt (§ 10.4).
• In 2019 is het aantal verstrekkingen van benzodiazepinen opnieuw gedaald (§ 10.2).
• Het percentage 15-16-jarige scholieren dat ooit slaap- of kalmeringsmiddelen had gebruikt, met of zonder recept van een arts, lag in 2019 in Nederland boven het Europees gemiddelde (§ 10.5).
• Het aantal hoofddiagnoses voor de patiënten die tussen 2015 en 2018 in de algemene ziekenhuizen werden opgenomen voor een probleem met slaap- of kalmeringsmiddelen, daalde van 2.090 in 2015 naar 2.000 in 2018 (§ 10.6).
• Tussen 2013 en 2016 is het aantal sterfgevallen door slaap- en kalmeringsmiddelen gestegen, tussen 2016 en 2020 vond er weer een daling plaats. Het gaat hier voornamelijk om suïcide met benzodiazepinen en barbituraten; de aantallen zijn echter relatief klein (§ 10.7).
• De vergoeding van benzodiazepinen via de basisverzekering is per 1 januari 2009 sterk ingeperkt. Vermoedelijk is in samenhang hiermee het aantal gebruikers van benzodiazepinen gedaald (§ 10.2, § 10.8).

Aanvullende informatie