Hoeveel jongeren uit kwetsbare groepen gebruiken amfetamine?

In het kort: Amfetamine wordt door minder kwetsbare jongeren gebruikt dan andere stimulanten zoals ecstasy of cocaïne. Dit komt overeen met andere groepen jongeren en de algemene bevolking. Jongeren in de jeugdzorg en jeugddetentie lijken meer ervaring te hebben met amfetaminegebruik dan hun leeftijdsgenoten in het regulier onderwijs.

Snel naar:
Scholieren van het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs
Jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen
Jongeren in de residentiële jeugdzorg
Groepen risicojongeren

Wat verstaan we onder kwetsbare groepen jongeren?

Op deze pagina bespreken we een aantal onderzoeken over het middelengebruik binnen ‘kwetsbare groepen jongeren’. Wij gebruiken de term ‘kwetsbare groepen jongeren’ om aan te duiden dat het hier gaat om groepen jongeren die een grotere kans hebben op problemen met en door middelengebruik ​[1]​. Dit komt door een opeenstapeling van verschillende risicofactoren binnen deze groepen. Omgevingsfactoren spelen hierbij de belangrijkste rol, vaak in wisselwerking met persoonlijke risicofactoren. Het kan bijvoorbeeld gaan om problemen in de gezinssituatie, schoolgerelateerde problemen of gedragsproblemen. Jongeren in de jeugdzorg, in jeugddetentie of in het voorgezet speciaal onderwijs (vso) zijn voorbeelden van groepen waarin vaak zo’n opeenstapeling van risicofactoren speelt.

Hoeveel scholieren in het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs gebruiken amfetamine?

Geen significante verschillen in amfetaminegebruik tussen verschillende schooltypen

Ongeveer één op de twintig scholieren van cluster 4 (4,6%) had in 2019 ooit in het leven amfetamine gebruikt ​[2]​. Het ooitgebruik van amfetamine lag onder scholieren van het praktijkonderwijs (2,0%) en het vmbo-b (2,0%) lager, hoewel het verschil niet significant was.  Het gebruik in de laatste maand was ongeveer even hoog in alle schooltypen (1,7% voor cluster 4, 1,3% voor het praktijkonderwijs en 0,9% voor vmbo-b).

Het gebruik van amfetamine is niet onderzocht onder scholieren van het cluster 3 onderwijs.

Amfetaminegebruik onder cluster 4 en praktijkonderwijs scholieren niet significant veranderd tussen 2008 en 2019

Het gebruik van amfetamine ooit in het leven in het praktijkonderwijs is licht gestegen van 1,3% in 2008 naar 2,0% in 2019, maar deze stijging was niet significant. Onder cluster 4 scholieren was er sprake van (niet significante) daling: van 7,0% naar 4,6%.  

Meisjes in cluster 4 lijken meer ervaring te hebben met harddrugs dan jongens

Meisjes in het cluster 4 onderwijs hebben meer ervaring met het gebruik van amfetamine (6,3%) dan jongens (4,2%), maar dit verschil is niet significant. Ook het gebruik in de laatste maand is in het cluster 4 onderwijs (niet-significant) hoger onder meisjes (2,6%) dan onder jongens (1,4%). Dit patroon is terug te zien bij alle harddrugs, maar is alleen voor ecstasy en enige harddrug significant.

In het praktijkonderwijs en het vmbo-b hebben jongens juist iets vaker ooit en in de laatste maand amfetamine gebruikt, maar de verschillen zijn kleiner en ook niet significant.

Jongeren met een westerse migratieachtergrond hebben meer ervaring met amfetamine dan jongeren met een Nederlandse achtergrond

Over het algemeen hebben jongeren met een westerse migratieachtergrond meer ervaring met harddrugs dan jongeren met een Nederlandse achtergrond of niet-westerse migratieachtergrond. Dit geldt voor alle schooltypen. Voor amfetamine zien we dit patroon ook terug, maar alleen op het vmbo-b is dit verschil significant.

Hoeveel jongeren in de Justitiële Jeugdinrichtingen gebruiken amfetamine?

Bijna één op de zeven jongeren in de JJI heeft ooit amfetamine gebruikt

Bijna één op de zeven jongeren (14%) in de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI) had in 2022 ooit amfetamine gebruikt en 2% deed dit in de laatste maand ​[3]​. Jongeren in de JJI hadden aanzienlijk meer ervaring met het gebruik van amfetamine dan leeftijdsgenoten op het mbo/hbo (14% vs. 2%).

Gebruik van amfetamine onder jongeren in de JJI lijkt toegenomen

Het gebruik van amfetamine ooit in het leven onder jongeren in de JJI nam tussen 2009 en 2022 toe van 9% naar 14%. Deze verschillen zijn niet getoetst op significantie. Daarnaast komen de gegevens uit verschillende studies waardoor alleen voorzichtige conclusies getrokken kunnen worden uit deze vergelijking.

Bijna de helft van de amfetamine-gebruikende jongeren deed dit wel eens binnen de inrichting

Aan de jongeren die vaker dan één keer in hun leven amfetamine hebben gebruikt (n = 12) is gevraagd of ze dit wel eens binnen de inrichting deden. Vijf jongeren gaven aan dat ze amfetamine wel eens in de inrichting hebben gebruikt.

Daarnaast hebben de meeste jongeren die vaker dan één keer amfetamine hebben gebruikt, dit al eens gedaan voordat zij in de inrichting kwamen. Ook gaven zij bijna allemaal aan dat zij minder zijn gaan gebruiken sinds ze in de inrichting zijn geplaatst.

Hoeveel jongeren in de residentiële jeugdzorg gebruiken amfetamine?

Eén op de zes jongeren in de residentiële jeugdzorg heeft ooit amfetamine gebruikt

Van alle jongeren (leeftijd: 12 t/m 25) in de residentiële jeugdzorg had in 2020 één op de zes (17%) ooit amfetamine gebruikt ​[4]​. Hoe ouder de jongeren in de residentiele jeugdzorg zijn, hoe groter de kans dat zij ervaring hebben met amfetamine. Eén op de tien (11%) jongeren tussen de 12 en 15 jaar oud die verblijven in de residentiële jeugdzorg (RJZ) had ooit amfetamine gebruikt. Bij jongeren van 16 en 17 had één op de vijf (19%) ooit amfetamine gebruikt.

Jongeren in de RJZ (12 t/m 15 jaar) hadden duidelijk meer ervaring met amfetamine dan hun leeftijdsgenoten in het regulier onderwijs (ooit en laatste maand beiden 1%). Het gebruik in de laatste maand was vergelijkbaar tussen 12- t/m 15-jarige jongeren in de residentiële jeugdzorg (3%) en het regulier onderwijs (1%). Deze vergelijking is alleen gemaakt voor de 12- t/m 15-jarigen omdat de groep 16- t/m 17-jarige scholieren uit het landelijk scholierenonderzoek niet representatief is voor de algemene populatie (een deel van hen is al van school/naar andere opleidingen).

Amfetaminegebruik onder jongeren in de RJZ ongeveer gelijk gebleven

Het amfetaminegebruik onder jongeren in de RJZ is ongeveer gelijk gebleven tussen 2008 en 2022. Dit geldt zowel voor de jongeren tussen de 12 en 15 (beide jaren 11%) als voor de jongeren tussen de 16 en 17 jaar (van 21% naar 19%).

Hoe ziet het amfetaminegebruik in groepen risicojongeren eruit?

Wie vallen er onder groepen risicojongeren?

Een groep risicojongeren is volgens de Antenne Regiomonitor een jongeren- en/of vriendengroep waarbij er al sprake is van middelengebruik en minimaal één van de volgende drie problemen speelt:

• Problematisch of overmatig drugsgebruik;
• Meervoudige problematiek in de omgeving van de jongeren (bijvoorbeeld binnen de familie, schoolsituatie of vriendengroep);
• Overlast of criminaliteit.

De problemen hoeven niet bij alle jongeren in de jongerengroep voor te komen. Deze jongerengroepen worden soms ook wel aangeduid als ‘kansarme jeugd’, ‘probleemjeugd’ of ‘hangjeugd’ ​[5]​.

Amfetaminegebruik komt in de helft van de onderzochte groepen risicojongeren voor

Amfetamine werd door risicojongeren in dit onderzoek minder vaak gebruikt dan andere stimulanten zoals ecstasy, cocaïne of 3MMC. In de helft van de groepen risicojongeren (15 van de 29) komt amfetaminegebruik voor. Het aandeel groepsleden dat amfetamine gebruikt wisselt van een enkeling tot maximaal driekwart van de groepsleden.

In de meeste groepen nam het gebruik toe of bleef het stabiel

Jongerenwerkers gaven aan dat het amfetaminegebruik in 8 van de 15 groepen risicojongeren is toegenomen in het laatste jaar. In vijf groepen is het gebruik stabiel gebleven en in twee groepen is het afgenomen.

Amfetamine wordt vooral gebruikt in groepen risicojongeren van Nederlandse herkomst

Alle groepen risicojongeren waarin amfetamine wordt gebruikt bestaan (voor het grootste deel) uit jongeren van Nederlandse herkomst.

Gebruik van methamfetamine komt weinig voor in kwetsbare jongerengroepen

Gebruik van methamfetamine wordt in twee groepen gezien. In de ene groep gaat het hier om een subgroep van een kwart tot de helft van de jongeren. In de andere groep gaat het om een enkeling. Deze groepen bestaan uit gemarginaliseerde jongeren met complexe multiproblematiek.

Aanvullende informatie