2.4.2 Preventiebeleid voor drugs

De Staatssecretaris van VWS verkondigde in april 2019 dat het drugspreventiebeleid van de regering gericht is op het tegengaan van het gebruik van drugs. Ook is dit beleid gericht op het tegengaan van de toenemende normalisering van het drugsgebruik ​[1,2]​. Onder normalisering verstaat de regering dat in Nederland onder verschillende lagen van de bevolking het drugsgebruik steeds normaler wordt gevonden en daarmee een geaccepteerd onderdeel vormt van iemands leefstijl ​[3]​.

Extra maatregelen

Het gaat om de extra maatregelen die vanaf 2015 werden geïmplementeerd, in 2018 werden geëvalueerd, en in 2019, 2020 en 2021 werden gecontinueerd en aangevuld ​[2,4]​. De tien extra maatregelen zijn als volgt:

1. Ontwikkeling van een campagne: In opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid werd op 6 november 2020 een campagne gelanceerd, waarin wordt gewezen op de negatieve gevolgen van drugsgebruik voor het milieu. De campagne kreeg de naam de Bijtende Bende en hiervoor is een speciale website opgericht (https://bijtendebende.nl).
2. Ondersteuning gericht op ouders: De speciale website voor ouders (www.drugsinfo.nl/opvoeding) werd uitgebouwd en kreeg een groot bereik onder ouders uit de verschillende lagen van de bevolking. Het doel is dat ouders het gesprek met hun kinderen aangaan over de risico’s van drugsgebruik. 
3. Voorlichting gericht op jongeren: Het schoolprogramma “Helder op School” is grondig vernieuwd en geïmplementeerd in een groot deel van het voortgezet onderwijs. Er is een speciale aanpak voor HBO en universiteiten ontwikkeld, omdat voor de doelgroep studenten nog weinig interventies beschikbaar waren. Het “persona-onderzoek” is inmiddels uitgevoerd ​[4]​. Het doel van dit onderzoek was om verschillende subgroepen gebruikers en niet-gebruikers van middelen (persona’s) te identificeren op basis van variabelen zoals motivatie, leefstijl, sociale omgeving of ervaring, specifiek binnen de groep jongeren in de leeftijd van 18 tot en met 25 jaar. Met behulp van de uitkomsten kan nu de voorlichting gericht worden ingezet.
4. Meer lokale samenwerking: Er wordt meer ingezet op de samenwerking tussen gemeenten, horeca en evenementen, en instellingen voor verslavingszorg, zodat preventieve interventies en materialen de doelgroepen beter bereiken. Met burgemeesters wordt onderzocht hoe de evenementenvergunningen beter kunnen worden ingezet bij de bestrijding van harddrugs. Tijdens de coronamaatregelen waren evenementen echter niet meer toegestaan ​[5]​. Op evenementen die weer zijn toegestaan, worden incidenten door alcohol en drugs gemonitord door de Monitor Drugsincidenten ​[6]​.
5. IJslandse preventie-aanpak: Sinds de introductie van het IJslands preventiemodel, twintig jaar geleden, is het gebruik van alcohol en tabak onder de IJslandse jeugd sterk gedaald. Inmiddels behoren de IJslandse jongeren tot de minst gebruikende jongeren in Europa. De Nederlandse pilot van dit preventiemodel loopt sinds eind 2018 in zes gemeenten. Parallel daaraan loopt er een verkenning waarin bekeken wordt hoe deze aanpak het beste in Nederland geïmplementeerd kan worden. Het IJslandse model werkt met een jaarlijkse cyclus van monitoring, terugkoppeling, beleidsvorming en uitvoering. Uit de eindevaluatie is gebleken dat het IJslandse preventiemodel goed implementeerbaar is in Nederlandse gemeenten ​[7]​. Gemeenten die in 2022 wilden gaan deelnemen aan het IJslandse preventiemodel, konden zich daarvoor inschrijven tot 4 oktober 2021 ​[8]​. Het IJslandse preventiemodel wordt momenteel uitgevoerd als “Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)” (Opgroeien in een Kansrijke Omgeving – Trimbos-instituut).
6. Monitoring: De testcapaciteit van drugstesten voor consumenten is uitgebreid met nieuwe apparatuur bij het DIMS-bureau in Utrecht en de testlocatie in Amsterdam. Het DIMS-bureau beschikt nu over apparatuur om een FT-IR-analyse uit te voeren ​[9]​. Bij de testlocaties wordt met gebruikers die hun drugs laten testen altijd een preventiegesprek gevoerd.
7. Innovatieve interventie: Er wordt een innovatieve interventie ontwikkeld gericht op het voorkomen van het eerste gebruik van drugs ​[10]​. Het doel hiervan is om de positieve houding van jongeren ten aanzien van niet-gebruiken te versterken en het vermogen om eigen keuzes te maken te verhogen. Binnen het project kunnen maximaal zes concept-interventies getest worden onder jongvolwassenen. Ook is er een strategische verkenning naar cocaïne uitgevoerd ​[11]​.
8. Platform: Er wordt een “Platform Tegengaan Stijging Drugsgebruik” opgericht. Binnen dit platform zullen experts en stakeholders van instellingen voor verslavingszorg, GGD-en, kennisinstituten en studentenverenigingen vier keer bij elkaar komen om een notitie op te stellen. De notitie zal aangeven waar er nog kansen liggen om tot betere preventie in het drugsdomein te komen.
9. Lachgas: Het voorstel om lachgas op lijst II van de Opiumwet te plaatsen (het Lachgasbesluit), waarbij de ‘eigenlijke toepassingen’ van lachgas, zoals in de zorg, technische industrie en horeca, van het verbod worden uitgezonderd, is in juni 2020 ter internetconsultatie aangeboden en wordt momenteel behandeld door de Tweede en de Eerste Kamer. Het streven is nu om het lachgasverbod in het voorjaar van 2022 in werking te laten treden ​[2]​ (zie ook § 2.1). Lachgas wordt steeds vaker en in grotere hoeveelheden gebruikt als drug, met name door jongeren. Dit gebruik leidt tot grote risico’s voor hun eigen gezondheid, maar ook voor anderen, bijvoorbeeld in het verkeer. Op 26 oktober 2020 informeerde de Staatssecretaris van VWS de Tweede Kamer over “de inzet op voorlichting en preventie rondom het gebruik van lachgas als recreatief roesmiddel” ​[12]​. Al het bestaande voorlichtings- en preventiemateriaal over het recreatief gebruik van lachgas is geactualiseerd. Naast de algemene inzet op voorlichting en preventie wordt bovendien ingezet op twee specifieke aandachtsgebieden: “lachgas gebruik onder jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond en lachgasgebruik in het verkeer”.
10. Wetgeving Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS): Het wetsvoorstel “Wijziging Opiumwet vanwege nieuwe psychoactieve stoffen” is in maart 2020 ter internetconsultatie aangeboden. Dit wetsvoorstel regelt een verbod op bepaalde, veel voorkomende, groepen Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) en beoogt daarmee de volksgezondheid te beschermen en de productie en handel in NPS te belemmeren. Het gaat om stoffen die qua werking sterk lijken op de reeds verboden drugs en die geproduceerd worden om de drugswetgeving te omzeilen. Het wetsvoorstel ligt momenteel voor bij de Raad van State en wordt naar verwachting begin 2022 aangeboden aan de Tweede Kamer ​[2]​ (zie ook § 2.1).

Aanvullende informatie