12.0 Laatste feiten en trends

De belangrijkste feiten en trends over tabak in dit hoofdstuk zijn:

Tabaksgebruik in de volwassen bevolking

• Door COVID-19 en de coronamaatregelen zijn sommige rokers minder gaan roken, maar zijn andere rokers juist meer gaan roken. In de algemene bevolking en onder professionals in de psychische hulpverlening is het percentage dat meer is gaan roken hoger dan het percentage dat minder is gaan roken. Onder uitgaanders lag dit andersom, het percentage dat minder was gaan roken was hier hoger. Voor studenten was er geen duidelijk beeld (zie § 12.1.2).
• In 2021 rookte 20,6% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder wel eens. Dagelijks roken kwam voor bij 15,2% (§ 12.2).
• Tussen 2014 en 2021 is het percentage rokers onder volwassenen gedaald in de meeste leeftijdsgroepen. De sterkste daling vond plaats in de jongere leeftijdsgroepen.
• De rookprevalentie nam af onder volwassenen van alle opleidingsniveaus. Onder de hoogopgeleiden was de daling echter sterker dan onder de middelbaar- en laagopgeleiden (§ 12.2).
• In 2021 gebruikte 1,4% van de volwassenen van 18 jaar en ouder regelmatig de e-sigaret (§ 12.2).
• In 2020 hoorde Nederland binnen de Europese Unie bij de landen met de laagste percentages rokers (§ 12.4).
• Van de rokers van 18 jaar en ouder had in 2020 in de afgelopen 12 maanden 35,6% één of meer stoppogingen ondernomen (§ 12.5).

Tabaksgebruik onder jongeren

• Onder scholieren van het voortgezet onderwijs is in 2019 en 2021 de dalende trend in het roken gestopt (§ 12.3). In het speciaal onderwijs lag in 2019 het percentage rokers het hoogst in het onderwijs in cluster 4, dit is het speciaal onderwijs aan leerlingen met psychische stoornissen en/of gedragsproblemen.
• Onder studenten van het MBO en het HBO daalde tussen 2017 en 2019 het percentage rokers van tabak, maar tussen 2019 en 2021 was deze daling getopt. Het percentage dagelijkse rokers van tabak lag hoger op het HBO vergeleken met de universiteit, en lag hoger onder studenten met een belemmerende psychische stoornis (§ 12.3).
• In 2019 lag het percentage rokers onder scholieren van 15-16 jaar in Nederland onder het (ongewogen) gemiddelde van 35 Europese landen (§ 12.4).

Gevolgen van tabaksgebruik en controles

• In Nederland is 9,4% van de totale ziektelast toe te schrijven aan roken (§ 12.6).
• In 2019 overleden in Nederland meer dan 19.000 mensen van 20 jaar en ouder aan de directe gevolgen van roken. Tussen 2013 en 2019 is dit aantal vrij stabiel gebleven (§ 12.6).
• In 2020 is door de coronacrisis het aantal leeftijdsgrenscontroles naar de verkoop van tabak door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gedaald. Met name in de horeca kopen 18-minners nog redelijk makkelijk tabaksproducten. Tussen 2015 en 2020 zijn naar verhouding evenveel boetes uitgedeeld vanwege het niet nakomen van de leeftijdsgrens (§ 12.7).
• De Nederlandse overheid weerde actief in 2018, 2019 en 2020 de inmenging van de tabaksindustrie, maar dit beleid kan wel nog worden verbeterd (§ 12.7).

Aanvullende informatie