Hoeveel jongeren uit kwetsbare groepen gebruiken psychedelica?

In het kort: Vergeleken met andere drugs lijkt het gebruik van psychedelica relatief weinig voor te komen onder groepen kwetsbare jongeren. Jongeren in de residentiële jeugdzorg en jongeren in cluster 4 van het speciaal voortgezet onderwijs (vso) gebruiken vaker paddo’s dan leeftijdsgenoten in het regulier onderwijs. Het gebruik van paddo’s lijkt over het algemeen te dalen in de laatste jaren. In groepen risicojongeren komt het gebruik van psychedelica ook relatief weinig voor.

Snel naar:
Scholieren van het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs
Jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen
Jongeren in de residentiële jeugdzorg
Groepen risicojongeren

Wat verstaan we onder kwetsbare groepen jongeren?

 Op deze pagina bespreken we een aantal onderzoeken over het middelengebruik binnen ‘kwetsbare groepen jongeren’. Wij gebruiken de term ‘kwetsbare groepen jongeren’ om aan te duiden dat het hier gaat om groepen jongeren die een grotere kans hebben op problemen met en door middelengebruik ​[1]​. Dit komt door een opeenstapeling van verschillende risicofactoren binnen deze groepen. Omgevingsfactoren spelen hierbij de belangrijkste rol, vaak in wisselwerking met persoonlijke risicofactoren. Het kan bijvoorbeeld gaan om problemen in de gezinssituatie, schoolgerelateerde problemen of gedragsproblemen. Jongeren in de jeugdzorg, in jeugddetentie of in het voorgezet speciaal onderwijs (vso) zijn voorbeelden van groepen waarin vaak zo’n opeenstapeling van risicofactoren speelt.

Hoeveel scholieren in het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs gebruiken psychedelica?

Cluster 4 scholieren hebben de meeste ervaring met paddogebruik

In 2019 gebruikte 3,5% van de scholieren in cluster 4 ooit paddo’s ​[2]​. Dat is hoger dan het gebruik ooit in het leven onder scholieren van het praktijkonderwijs (1,3%) en leeftijdsgenoten op het regulier onderwijs (vmbo-b, 1,1%).

Het gebruik in de laatste maand onder cluster 4 scholieren (0,7%) verschilde niet veel dan dat van hun leeftijdsgenoten op het praktijkonderwijs (0,5%) en het vmbo-b (0,8%).

Er zijn geen cijfers bekend over het gebruik van andere psychedelica dan paddo’s onder scholieren in het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Ook zijn er geen cijfers bekend over het gebruik van psychedelica onder scholieren in cluster 3.

Paddogebruik neemt af onder scholieren van aan het praktijkonderwijs en cluster 4

Het gebruik van paddo’s ooit in het leven onder scholieren van cluster 4 en het praktijkonderwijs daalde in de periode 2008-2019. In cluster 4 daalde het percentage scholieren dat ooit paddo’s gebruikte van 7,0% naar 3,5%. In het praktijkonderwijs daalde dit percentage van 3,6% naar 1,3%. Op het vmbo-b bleef het aandeel scholieren dat ooit paddo’s had gebruikt in diezelfde periode stabiel. Ook het gebruik in de laatste maand nam in zowel het cluster 4 onderwijs als het praktijkonderwijs af.

Jongens en meisjes gebruiken ongeveer even vaak paddo’s

Er werden geen significante verschillen gevonden tussen jongens en meisjes in het gebruik van paddo’s. Dit gold voor alle schooltypen en voor zowel het gebruik ooit in het leven als in de laatste maand.

Jongeren met een westerse migratieachtergrond meer ervaring met paddo’s dan jongeren met een Nederlandse herkomst

Jongeren met een westerse migratieachtergrond hebben vaker ooit paddo’s gebruikt dan jongeren met een Nederlandse achtergrond. Dit geldt zowel voor jongeren in cluster 4 (8,1% vs. 2,9%) als op het vmbo-b (3,3% vs. 0,5%). Ook hebben de jongeren met een westerse migratieachtergrond meer ervaring met paddo’s dan jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond, maar deze verschillen zijn niet significant.

Ook op het praktijkonderwijs hebben jongeren met een westerse migratieachtergrond de meeste ervaring met paddo’s, maar de verschillen tussen de herkomstgroepen zijn hier kleiner en niet significant.

Hoeveel jongeren in de Justitiële Jeugdinrichtingen gebruiken psychedelica?

Bijna geen van de jongeren die in een Justitiële Jeugdinrichting verblijven gebruikt paddo’s of LSD

In 2022 hadden twee van de onderzochte jongeren die verblijven in Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI, n = 110) paddo’s gebruikt in de laatste maand en geen van de jongeren gebruikte LSD ​[3]​.

Er zijn geen cijfers bekend over het gebruik van andere psychedelica dan paddo’s of LSD onder jongeren in de JJI.

Hoeveel jongeren in de residentiële jeugdzorg gebruiken paddo’s?

Paddogebruik komt vaker voor onder jongeren in de residentiële jeugdzorg dan onder leeftijdsgenoten in het regulier onderwijs

Van alle jongeren (12 t/m 25 jaar) in de residentiële jeugdzorg (RJZ) had ongeveer één op de twaalf (8%) in 2020 ooit paddo’s gebruikt ​[4]​. Eén op de honderd (1%) had in de laatste maand paddo’s gebruikt.

Jongeren in de RJZ (12 t/m 15 jaar) hadden vaker ooit paddo’s gebruikt (6%) dan hun leeftijdsgenoten in het reguliere voortgezet onderwijs (1%). Het gebruik in de laatste maand verschilde niet met het regulier onderwijs en was voor beide groepen 0%. Deze vergelijking is alleen gemaakt voor de 12- t/m 15-jarigen omdat de groep 16- t/m 17-jarige scholieren uit het landelijk scholierenonderzoek niet representatief is voor de algemene populatie (een deel van hen is al van school/naar andere opleidingen).

Er zijn geen cijfers bekend over het gebruik van andere psychedelica dan paddo’s onder jongeren in de RJZ.

Ervaring met paddogebruik onder jongeren in de RJZ gedaald tussen 2008 en 2020

Paddogebruik daalde onder jongeren in de RJZ tussen 2008 en 2020. Het percentage jongeren dan ooit paddo’s had gebruikt daalde van 16% in 2020 naar 8% in 2008 voor de groep 16- en 17-jarigen. Voor de groep 12- t/m 15-jarigen daalde het percentage dat ooit paddo’s had gebruikt van 9% naar 6%, maar dit verschil was niet significant.

Het gebruik van paddo’s in de laatste maand is voor beide leeftijdsgroepen ongeveer gelijk gebleven tussen 2008 en 2020.

Hoe ziet het psychedelicagebruik in groepen risicojongeren eruit?

Wie vallen er onder groepen risicojongeren?

Een groep risicojongeren is volgens de Antenne Regiomonitor een jongeren- en/of vriendengroep waarbij er al sprake is van middelengebruik en minimaal één van de volgende drie problemen speelt:

• Problematisch of overmatig drugsgebruik;
• Meervoudige problematiek in de omgeving van de jongeren (bijvoorbeeld binnen de familie, schoolsituatie of vriendengroep);
• Overlast of criminaliteit.

De problemen hoeven niet bij alle jongeren in de jongerengroep voor te komen. Deze jongerengroepen worden soms ook wel aangeduid als ‘kansarm’, ‘probleemjeugd’ of ‘hangjeugd’ ​[5]​.

Psychedelicagebruik komt relatief weinig voor in groepen risicojongeren

Het gebruik van psychedelica kwam volgens jongerenwerkers in 11 van de 29 onderzochte groepen (verspreid over regio’s Noord, West en Zuid) voor. Dit is relatief weinig vergeleken met het gebruik van andere middelen.  In bijna al deze groepen risicojongeren (9 van de 11) gebruikte een enkeling tot minder dan een kwart in de groep. Het is niet bekend om welke psychedelische middelen het gaat.

Psychedelicagebruik nam toe of bleef stabiel in bijna alle groepen risicojongeren

Jongerenwerkers gaven aan dat in de meeste groepen risicojongeren (5 van de 11) het gebruik van psychedelica was toegenomen in het laatste jaar. In vier groepen was het gebruik stabiel gebleven. In twee groepen nam het psychedelicagebruik volgens de jongerenwerkers af.

Aanvullende informatie